အနုပညာရှင်တို့၏ အဆို၊ အငို၊ အပြောတို့သည် ပရိသတ်တို့၏ စိတ်နှလုံးကို ဆွဲဆောင်ညို့ယူ သိမ်းသွင်းနိုင်သည့်အတွက် အနုပညာသည် လူ၏ စိတ်ကိုလှုပ်ရှားစေနိုင်သော ပညာဟု ဆိုရမည် ဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးဉာဏ်စွမ်းဖြင့် စေတနာ အလျောက် ဖန်တီးရသောပညာဖြစ်ပြီး အနုပညာ ၏ အစွမ်းကြောင့် ခံစားရသူ၌ ရသဖြစ်ပေါ်ရာ အနုပညာကို ရသပညာဟုလည်း ခေါ်နိုင်ပေမည်။

ချစ်စွာသောတူမောင် ရွှင်လန်းချမ်းမြေ့ပါစေ ... နိဒါန်း

ယခုရက်ပိုင်းတွင်း မီးလောင်မှုဖြစ်စဉ်တွေ ဆက်တိုက်နီပါးဖြစ်ပွားနေတာ မြင်ရကြားရတော့ အတော့်ကို စိတ်လက် မချမ်းသာဖြစ်ရတယ်။ အချို့သော စာသင်ကျောင်းတွေ၊ ဈေးတွေ၊ ရုံးတွေရဲ့ မီးလောင် ကျွမ်းမှုဖြစ် စဉ်များဟာ ပေါ့ဆမီးမဟုတ်ဘဲ သမာသူတွေရဲ့ လက်ချက် ရှို့မီးဆိုရင်တော့ လုံ့လပယောဂ ၊ အားထုတ်သူအဖို့ ပစ္စုပ္ပန်သာမက နောင်သံသရာအတွက်ပါ အတော့်ကို အပြစ်ကြီးတယ်လို့ပဲဆိုရမယ်။ ကျွန်တော်တို့ဟာ ကံ၊ ကံ၏ အကျိုးကို ယုံကြည်သက်ကြတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာ မြန်မာလူမျိုးများ ဖြစ်တာမို့ အဲဒီလိုပဲ ယုံကြည်ယူဆမိကြောင်းပါ။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် နှစ်ပေါင်းထောင်ချီမှီတင်းနေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားပြည်သူများသည် စိတ်နေသဘောထား ဖြူစင်ကြသည်။ ရိုးသားကြသည်။ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ကြသည်။ ရရှိထား သော ဘဝလေးတွင် အေးအေးချမ်းချမ်း နေထိုင်ကြသည်။ အေးချမ်းစွာနေထိုင်ကြသော်လည်း မဟုတ်တာမလုပ်၊ မမှန်တာကိုမကြိုက်၊ တိုင်းပြည်နှင့် လူမျိုးကို ချစ်ခင်မြတ်နိုးကြသည်။ သတ္တိ၊ ဗျတ္တိရှိသည်။ ထိုတိုင်းရင်းသားပြည်သူတို့၏ ဓလေ့စရိုက်နှင့် ဝိသေသလက္ခဏာတို့သည်ကား လေးစားဂုဏ်ယူ မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားစရာများ ဖြစ်သည်။

စာရေးသူသည် ဝန်ထမ်းအဖြစ် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုခဲ့ပါသည်။ နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်း တာဝန် ထမ်းဆောင်ရာတွင် မိမိအားအထက်မှပေးအပ် ထားသောတာဝန်ကို ကျေပွန်စွာ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါ သည်။ လုပ်ဖော် ကိုင်ဖက်များ၊ လက်အောက်ငယ်သားများနှင့် လက်တွဲပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရင်း အတွေ့အကြုံများစွာရခဲ့ပါသည်။

“ခေါင်းလောင်းသံ။ တညံညံပေး...ရွာကျောင်းကို... သတိရနေတယ် သူငယ်ချင်းရေ..တို့များ ငယ်ငယ် တုန်းက ရွာအဝင်လမ်းဆီကလေ.. လက်ချင်းချိတ် ကာ.. ပြေးကာလွှား..” သီချင်းဆိုသည်ကို ရပ်၍ မစာဥက ကိုသံချောင်းအား ...

လူမှုအရင်းအနှီး (Social Capital) ဆိုတာက သီအိုရီအရ အလွယ်ဆုံးပြောရရင် လူမှုဆက်ဆံရေး နယ်ပယ်မှာ အဓိကလိုအပ်တဲ့ လူတစ်ဦးချင်းက သိရှိလိုက်နာ ကျင့်ကြံပြုမူဖို့လိုအပ်တဲ့ အခြေခံ အချက်အလက် အကြောင်းတရားများကို ဆိုလို ပါတယ်။ Social Capital အရင်းအမြစ်များမှာ အဓိကအကျဆုံး အချက်အလက်တွေကတော့ ယုံကြည်မှု (Trust)၊ စံနှုန်းများ (Norms)၊ ရည်ရွယ် ချက်တူလို့ ပုံမှန်ဆက်ဆံမှုပြုကြရတဲ့ အဖွဲ့အစည်း များရဲ့ ကွန်ရက်များ (networks of association representing any group which gathers consis tently for a common purpose) စတာတွေ ဖြစ် ပါတယ်။

“ခေါင်းလောင်းသံ။ တညံညီပေး.. ရွာကျောင်းကို... သတိရနေတယ် သူငယ်ချင်းရေ.. တို့များ ငယ်ငယ် တုန်းက ရွာအဝင်လမ်းဆီကလေ.. လက်ချင်းချိတ် ကာ ပြေးကာလွှားကာ..” သီချင်းဆိုသည်ကို ရပ်၍ မစာဥက ကိုသံချောင်းအား ...

တက္ကသိုလ်၊ ကောလိပ်များ အပါအဝင် အထက်တန်း၊ အလယ်တန်း၊ မူလတန်းကျောင်းတွေ ပိတ်ထားခဲ့ရတာ တစ်နှစ်ဝန်းကျင်ရှိခဲ့ပြီဖြစ် ပါတယ်။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကြောင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးမှာလည်း စာသင်ကျောင်းတွေကို ပိတ်ခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ စာသင်ကျောင်းတွေ ပိတ်ခဲ့ရတဲ့အတွက် ပညာသင်ကြားနေတဲ့ ကျောင်းသူ ကျောင်းသားများအတွက် နစ်နာသလို နိုင်ငံတော် အတွက်လည်း နစ်နာပါတယ်။ ကျောင်းသားမိဘတွေအတွက်လည်း နစ်နာရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် စာသင်ခန်းနဲ့ကင်းဝေးနေရတဲ့ ကျောင်းသူ ကျောင်းသားလေးများရဲ့ အဖိုးတန်အချိန်တွေဟာ အလဟဿဖြစ်ကုန်ကြရပါတယ်။

ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံများတွင် ပြည်သူလူထု၏ စိတ်ချမ်းသာပျော်ရွှင်မှုနှင့် အကျိုးစီးပွားများ ဆတက် ထမ်းပိုးတိုးတက်စေရမည့် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်များ ရှိခဲ့ကြသော်လည်း စစ်မှန်သည့် ဒီမိုကရေစီ စနစ်ရရှိအောင် တည်ဆောက်ရာတွင် ပြည်သူလူထု၏ ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်မှုမှာ အလွန်ပင် အရေးကြီးလှပါသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့်ပြောရလျှင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံ၏အချုပ်အခြာ အာဏာ တည်တံ့ခိုင်မြဲရန် အရေးကြီး သကဲ့သို့ ပြည်သူလူထုအားလုံး တည်ငြိမ်အေးချမ်းပြီး စိတ်ချမ်းမြေ့စွာ နေထိုင်နိုင်ရန်နှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုရရှိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုမရှိဘဲ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို အောင်မြင်စွာ မလျှောက်လှမ်းနိုင်သည်ကိုလည်း သတိပြုသင့်ပါသည်။