လူမှုဝန်းကျင်တွင် ဓမ္မနှင့် အဓမ္မ ပြောဆိုကြ၊ ရှာဖွေ ကြရာတွင် ယင်း ဓမ္မနှင့် အဓမ္မကို မည်သို့ ဆုံးဖြတ် ကြသည်ဆိုသည်က ပို၍စဉ်းစားဖွယ် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့မဟုတ်ပါက လူတိုင်းသည် မိမိလိုလားချက်နှင့် မိမိအကျိုးစီးပွားဦးတည်နေခြင်းကို ဓမ္မဟု ဆိုကြ ပေလိမ့်မည်။ အထူးသဖြင့် လူများဖြင့်စုပေါင်း နေထိုင်ကြသော အသိုက်အဝန်းတွင် လူအမျိုးမျိုး ရှိကြသကဲ့လို့ လိုလားချက်များ၊ အမြင်သဘော ထားများ၊ အယူအဆများနှင့် ရှုထောင့်များ အမျိုး မျိုးရှိတတ်ကြသည်။

သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် Plurality System ကို အသုံးပြုပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် ဆန္ဒမဲအများဆုံး ရရှိသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းက အနိုင်ရပါသည်။ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်သည့် ကိုယ်စားလှယ် လောင်း တစ်ယောက်တည်းရှိနေလျှင်သော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရပြီး ကိုယ်စားလှယ်လောင်း သည် သမ္မတအဖြစ် ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခံ နိုင်ရန်အတွက် စုစုပေါင်းဆန္ဒမဲ၏ သုံးပုံတစ်ပုံထက် ကျော်လွန်ရရှိ ရမည်ဖြစ်သည်။ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲများကို ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှ စတင်ကျင်းပခဲ့ပြီး ၁၉၄၈၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၄၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၆၃။ ၁၉၆၇၊ ၁၉၇၁၊ ၁၉၇၂၊ ၁၉၇၈၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၈၇၊ ၁၉၉၂၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တို့တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ထပ်မံကျင်းပမည် ဖြစ်ပါသည်။ သမ္မတသည် သက်တမ်းတစ်ကြိမ်သာ ရွေးချယ်ခံခွင့် ရှိပါသည်။

တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် အရှေ့အာရှတွင်ပါဝင်ပြီး ကိုရီးယား ကျွန်းဆွယ်၏ တောင်ဘက်ပိုင်း ဖြစ်ကာ အနောက်ဘက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် မြောက်ဘက်တွင် မြောက် ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့နှင့် ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကိန်းဂဏန်းများအရ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၅၁၇၀၉၀၉၈ ဦး ရှိပါသည်။ မြို့တော်မှာ ဆိုးလ်ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ ၂၅ သန်းကျော် (နိုင်ငံလူဦးရေ စုစုပေါင်း၏ ထက်ဝက်ခန့်) နေထိုင်လျက်ရှိပါသည်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် အာရှကျား လေးကောင် သို့မဟုတ် နဂါးလေးကောင်အဖြစ် စင်ကာပူ၊ ထိုင်ဝမ်၊ ဟောင်ကောင်တို့နှင့်အတူ ပူးတွဲသတ်မှတ်ခံရသည့် အာရှတိုက်၏ စီးပွားရေးအင်အားကြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသမ္မတသည် တောင်ကိုရီးယားဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေအရ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်၊ အစိုးရအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်၊ ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ဖြစ်သည်။ လက်ရှိသမ္မတမှာ မွန်းဂျေးအင်း ဖြစ်သည်။

“သက်သက်ဟိုတလောကရှုမဝထဲက ငြိမ်းကျော် ရဲ့ “ပဉ္စမမြောက်ဆောင်းရက်များ” ဖတ်မိလိုက်သေး လား...” သက်သက် မျက်နှာ ဝင်းခနဲ လက်သည်။ “ ဖတ်လိုက်ရတယ်ကိုနိုင်လင်း၊ အရမ်းကောင်း တာပဲနော်။ အရေးအသားလည်း ဆန်းတယ်။ စကားလုံးလေးတွေလည်း သိပ်လှတယ် ” ၊ “ဟုတ်တယ်။ ကျွန်တော် ဖတ်ရင်းနဲ့ ကြက်သီး တောင် ထတယ်။သူ့လက် အဲလောက်ကောင်းမှန်း လည်း သိမှ မသိဘဲ။ ဟိုအရင် သူ့ဝတ္ထုတိုတွေပဲ ဖတ်ဖူးနေတာ။ သုသာန်၌ သနပ်ခါး လူးခြင်းတို့၊ ကံ့ကော်တောက ခွေးချေးတို့၊ ဂန္ဓာရုံ၌ အမဲလိုက် ခြင်းတို့နဲ့ ဘာမှမဆိုင်တော့တာ... ”

မိမိတို့ မြန်မာတိုင်းရင်းသားတို့၏ ရိုးရာအစဉ်အလာ မြန်မာပြက္ခဒိန်အရ သနစ်လရှိသည့် အနက် နယုန်လသည် တတိယမြောက်လပေတည်း။ စာဆိုတော်များသည် မြန်မာ့ဆယ့်နှစ် လရာသီဘွဲ့ များကို အစဉ်အလာမပျက်ဖွဲ့ဆိုကြရာ တောတောင် ရေမြေသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို သာမက သာမန်လူများ မသိနိုင်သည့် ရောသီ၊ နက္ခတ်၊ ဗေဒင် အခေါ်အဝေါ်သီရုပ်၊ ရာသီပန်း၊ ဂြိုဟ်စီး၊ ဂြိုဟ်နင်း စသည်ဖြင့် စာဖတ်သူတို့ အကျိုးများသွယ် ထည့်သွင်းစပ်ဖော်ပြလေ့ရှိပါသည်။

ဆေးလိပ်သောက်သုံးခြင်းသည် ကျန်းမာရေးကို ဆိုးရွားစွာထိခိုက်စေနိုင်ကြောင်း ရုပ်မြင်သံကြားက အမြဲတစေသတိပေးလျက်ရှိသော်လည်း တချို့သောသူများသည် ဆေးလိပ်သောက်သုံးနေဆဲပင် ဖြစ်သည်။ ဆေးလိပ်၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးကို သိလျက်နှင့် စွဲစွဲမြဲမြဲသောက်သုံးနေခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ဆေးလိပ်သောက်သုံးရာတွင် ဆယ်ကျော် သက်လူငယ်များလည်း ပါရှိလာသည်။ လူငယ်များ သည် အပေါင်းအသင်းမှားခြင်း၊ လက်တည့်စမ်းခြင်း မှတစ်ဆင့် ဆေးလိပ်စွဲသွားတတ်သည်။

စီးပွားရေးမြို့တော် ရန်ကုန်နှင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုတို့ စုဝေးရာ၊ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများနှင့် ကူးသန်းသွားလာရေး၊ ကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေးတို့တွင် အချက် အချာကျသည့် မန္တလေးမြို့တို့သည် ၃၈၅ မိုင် ကွာဝေးသည်။ ယခင်က ရန်ကုန်မှ မန္တလေးကို ရထား၊ ကားတို့ ဖြင့် ၁၀ နာရီကျော် အချိန်ပေး၍ သွားလာခဲ့ရသည်။

ယနေ့ကာလတွင် သူတစ်ပါးပိုင်၊ အများ ပြည်သူပိုင် နေအိမ်၊ ကျောင်း၊ အဆောက် အအုံတို့ကို မသမာသူအဖျက်သမားတို့က မီးရှို့ဖျက်ဆီးခြင်း၊ ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်ခြင်း တို့အပြင် “ငါနဲ့မတူ ငါ့ရန်သူ” အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ ရက်ရက်စက်စက် သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်ကို မြင်တွေ့ကြားသိနေရပါ၏။ ထိုသို့ မီးရှို့၊ ဗုံးခွဲ၊ သတ်ဖြတ်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ ဖမ်းဆီးရမိသူများ၏ ထွက်ဆိုချက် များအရ NLD အစွန်းရောက်များ၊ CRPH နှင့် NUG ၊ ၎င်းတို့ကို ထောက်ခံသူများ၊ PDF များ၊ ၎င်းတို့က ငွေပေးစေခိုင်း သူများက ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်ဟု ထွက် ဆိုထားသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများသည် နိုင်ငံအတွင်း မူးယစ်ဆေးဝါးသုံးစွဲမှု မြင့်တက်လာမှုကို ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နေရလျက်ရှိပါသည်။ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံအစိုးရများအနေဖြင့် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကြောင့် စီးပွားရေးအပေါ် များစွာထိခိုက်ရသည့်အပြင် ရောဂါကူးစက်သူများကို ကုသပေးရခြင်း၊ အခြားသူ များသို့ ထပ်မံမကူးစက်ရန် ကြိုတင်ကာကွယ်ခြင်း၊ အခြားနိုင်ငံများမှ ဗီဇပြောင်း ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါများ ကူးစက်မှုမခံရစေရန် ပျားပန်းခပ် ကြိုးပမ်း နေရလျက်ရှိပါသည်။ မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာကို အားသွန်ခွန်စိုက် ကြိုးပမ်းဖြေရှင်းနေရင်း “မြွေပူရာ၊ ကင်းမှောင့်” ကိုဗစ် ကပ်ရောဂါထိန်းချုပ်နိုင်ရေးကို ဖြေရှင်းနေရပါသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် နိုင်ငံအများစုမှာ မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာဖြေရှင်းရေးတွင် ခွန်အားစိုက်ထုတ်ရမှုများ၌ စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့ နေရပါသည်။

ရာဘ ခေါ် မူးယစ်ဆေးပြားကို ၁၈၈၇ ခုနှစ်က ဂျာမနီနိုင်ငံ၌ စတင် တွေ့ရှိခဲ့သည်။ တီထွင်သောပညာရှင်မှာ ရိုမေးနီးယားလူမျိုး ဆေးပညာရှင် LazarEdeleanu ဖြစ်ပြီး ဂျာမနီတပ်မတော်မှာ အသုံးပြုရန် Temmler ဆေးကုမ္ပဏီက Pervitin နာမည်ဖြင့် စတင်ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။