ပညာသည် လူ၏တန်ဖိုးဖြစ်သည်။ ပညာသည် ဆီမီးတိုင်ပမာဝန်းကျင်တစ်ခုလုံးကို အလင်းရောင်ပေးနိုင်သည်။ “ပညာရွှေအိုး လူမခိုး”ဆိုသကဲ့သို့ ပညာသည် ရွှေအိုးပမာ မပျောက်မပျက် အကျိုးရှိအောင်အသုံးပြုနိုင်သည်။ ပညာ၏တန်ဖိုးမှာ များပြားသည်။ ပညာဖြင့် အရာရာကို ပိုင်းခြားဆင်ခြင် အလင်းဆောင်နိုင်သည်။ “ပညာမတတ်လျှင် အကန်း”၊ “စာတတ်ပြီး စာမဖတ်လျှင် ပြတင်းပေါက်ရှိလျက် မဖွင့်သောအိမ်” နှင့်တူသည်ဟု သတင်းစာဆရာကြီးတစ်ဦးဆိုသကဲ့သို့ အရာအားလုံးသည် အမှောင်အတိ ဖုံးနေမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံသားတိုင်းသည် ပြည်​ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈) ပါ နိုင်ငံသားများ၏ မူလအခွင့်အရေးနှင့် တာဝန်များကို မဖြစ်မနေသိရှိရမည်ဖြစ်သလို အလုပ်သမားများကို စီမံခန့်ခွဲသူများနှင့် ကာယ၊ ဉာဏ လုပ်သားကြီးများကလည်း မိမိတို့၏ ရပိုင်ခွင့်နှင့် တာဝန်များကို သမားရိုးကျသဘောမထားဘဲ အလေးထားပြီး အလုပ်သမားရေးရာ ဥပဒေများရှိ ရပိုင်ခွင့်နှင့် တာဝန်များဆိုင်ရာကိစ္စကို မည်သို့သတ်မှတ်ထားကြောင်း လေ့လာသိရှိရန် လိုအပ်ပါသည်။ စာရေးသူအနေဖြင့် အရိုးသားဆုံးပြောရလျှင် နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတာဝန်ထမ်းဆောင်ရာတွင်လည်း မိမိတို့ဦးစီးဌာန စည်းကြပ်ဥပဒေများပါ အလုပ်သမားများ၏ ရပိုင်ခွင့်များနှင့် တာဝန်များကိုသာ သိရှိသော်လည်း မူလအစ အလုပ်သမားများ၏ ရပိုင်ခွင့်က ဘာကိုဆိုလိုသလဲ၊ တာဝန်များကဘာလဲ၊ လုပ်သားကြီးများ၏ အခန်းကဏ္ဍက ဘယ်လောက်ထိ အရေးပါခဲ့သလဲစသည်ဖြင့် ယေဘုယျသဘော သိရုံသာရှိခဲ့ပါသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် စာရေးသူလေ့လာမိခဲ့သမျှတို့မှ ကောက်နုတ်၍ စာဖတ်သူများသိရှိနိုင်ရန်အတွက် ရေးသားလိုက်ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ နိုင်ငံသားပီသဖို့ အရေးကြီးဆုံးအရည်အချင်းက ဉာဏ်အမြော်အမြင် (Intelligence) ဖြစ်ပါတယ်။ ဉာဏ်အမြော်အမြင်ဆိုတာ အခြေခံပညာနဲ့ ဗဟုသုတအတွေ့အကြုံတွေ ပေါင်းစပ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။ ပညာတတ်မှသာ လူတစ်ဦးချင်း ဂုဏ်သိက္ခာကို မြင့်မားစေသလို ပညာတတ်တွေ ပေါများတဲ့ နိုင်ငံကသာ ဝေဖန်ပိုင်းခြားနိုင်ခြင်း၊ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊ ထွန်းလင်းတောက်ပနိုင်ခြင်းတွေနဲ့ ပြည့်စုံမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

“အ”သုံးလုံးကျေလုပ်ငန်း အရှိန်မြင့်လာသည့်အခါ လုပ်အားပေးတက္ကသိုလ်ဆရာ ဆရာမများနှင့် ကျောင်းသား ကျောင်းသူများသည် အညာဘက်သို့ မီးရထားဖြင့်လည်းကောင်း၊ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဘက်သို့ သင်္ဘောဖြင့်လည်းကောင်း နွေရာသီကျောင်းပိတ်ရက်တွင် မိမိစရိတ်ဖြင့် သွားရောက်ကြရာ သူတို့ထွက်ခွာသည့်အချိန်၌ ဘူတာရုံအပြည့်နှင့် သင်္ဘောဆိပ်များတွင် ကမ်းလုံးအပြည့် လာနှုတ်ဆက်ကြသည်။

ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ထိုင်တော်မူစကျင် ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော် မာရဝိဇယဘုရားကြီးဆီ တစ်ခေါက်တစ်ခါဖူးမြော်ဖို့ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်က ဘုရားဖူးပရိသတ်တွေ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ စည်စည်ကားကား လာရောက်လျက်ရှိသလို ဗုဒ္ဓဥယျာဉ်တော်ကြီး စိမ်းလန်းစိုပြည်ရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းတွေကိုလည်း အရှိန်အဟုန်နဲ့ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လျက်ရှိတာကို တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ကမ္ဘာ့ဖလားဘောလုံးပွဲမတိုင်မီ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ဖီဖာဥက္ကဋ္ဌ အင်ဖန်တီနိုက “ကျွန်တော်က ဥရောပသားတစ်ဦးပါ။ ဥရောပသားတွေနဲ့ အနောက်ကမ္ဘာကနေ သင်ခန်းစာတွေ အများကြီး ကျွန်တော်တို့ရခဲ့တယ်။ သူများတွေရဲ့ အပြစ်အနာအဆာတွေကို အခုမပြောနဲ့ဦး။ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၃၀၀၀ လောက် လုပ်ခဲ့တာတွေအတွက် နောက် နှစ်ပေါင်း ၃၀၀၀ လောက်တောင် ကျွန်တော်တို့ တောင်းပန်နေသင့်တာ။ အခုလိုအခြားသူတွေအပေါ် ဝေဖန်ထောက်ပြနေတာတွေက ဥရောပသားတွေရဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အထင်ကြီးနေမှုသက်သက်ပဲ” လို့ မီဒီယာတွေနဲ့ဝေဖန်ရေးတွေကို တုံ့ပြန်ခဲ့တာ တွေကြောင့် အနောက်ဥရောပမီဒီယာတွေ အတော် လေး ခံပြင်းခဲ့ကြပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအပြီး စစ်ပြီးခေတ်က စာမတတ်သူ ၆၅ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီကိန်းဂဏန်းဟာ ဘယ်လောက် ကြောက်စရာကောင်းတယ်ဆိုတာ သိသူအလွန်နည်းပါးခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၆၃-၆၄ ခုနှစ် ဝန်းကျင်လောက်က ဆရာအတတ်သင်ပညာရေးအထူးအရာရှိ ဆရာကြီးဦးသံဗျင်ရဲ့ နိုးကြားတိုက်တွန်းချက်ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ၁၉၆၄ ခုနှစ် ကျောင်းပိတ်ရက်ကာလ စာမတတ်သူ ပပျောက်ရေးလုပ်ငန်းကို မူလတန်းဆရာဖြစ်သင်တန်းမှ စေတနာ့ဝန်ထမ်း လုပ်အားပေး (၁) မောင်စန်းမောင်၊ (၂) မောင်အောင်သန်း၊ (၃) မောင်သိန်းနဲ့ (၄) အလယ်တန်း ဆရာဖြစ်သင်တန်းမှ မောင်သန်းရှိန်တို့ဟာ မိတ္ထီလာခရိုင် သဖန်းစံပြကျေးရွာက စာမတတ်တဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေကို စာသင်ပေးတဲ့လုပ်ငန်းကို စတင်ခဲ့တယ်။ ဒီ ‘အ’ သုံးလုံးကျေသင်တန်းကို တစ်လတာ နာရီ ၈၀ အတွင်း ဆောင်ရွက်နိုင်တာမို့ သမိုင်းတွင်ခဲ့ပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ကမ္ဘာ့ဖလားဘောလုံးပွဲမတိုင်မီ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ဖီဖာဥက္ကဋ္ဌ အင်ဖန်တီနိုက “ကျွန်တော်က ဥရောပသားတစ်ဦးပါ။ ဥရောပသားတွေနဲ့ အနောက်ကမ္ဘာကနေ သင်ခန်းစာတွေ အများကြီး ကျွန်တော်တို့ရခဲ့တယ်။ သူများတွေရဲ့ အပြစ်အနာအဆာတွေကို အခုမပြောနဲ့ဦး။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၃၀၀၀ လောက် လုပ်ခဲ့တာတွေအတွက် နောက်နှစ်ပေါင်း ၃၀၀၀ လောက်တောင် ကျွန်တော်တို့တောင်းပန်နေသင့်တာ။ အခုလိုအခြားသူတွေအပေါ် ဝေဖန်ထောက်ပြနေတာတွေက ဥရောပသားတွေရဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အထင်ကြီးနေမှုသက်သက်ပဲ” လို့ မီဒီယာတွေနဲ့ ဝေဖန်ရေးတွေကို တုံ့ပြန်ခဲ့တာတွေကြောင့် အနောက်ဥရောပမီဒီယာတွေ အတော်လေး ခံပြင်းခဲ့ကြပါတယ်။

ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ထိုင်တော်မူ စကျင်ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော် မာရဝိဇယဘုရားကြီးဆီ တစ်ခေါက်တစ်ခါဖူးမြော်ဖို့ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှ ဘုရားဖူးပရိသတ်တွေ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ စည်စည်ကားကား လာရောက်လျက်ရှိသလို ဗုဒ္ဓဥယျာဉ်တော်ကြီး စိမ်းလန်းစိုပြည်ရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းတွေကိုလည်း အရှိန်အဟုန်နဲ့ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လျက်ရှိတာကို တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။