၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ ၁၇ ရက်နေ့တွင် (၈) ကြိမ်မြောက် “လန်ချန်း-မဲခေါင် သီတင်းပတ်” ရောက်ရှိလာပြီဖြစ်သည်။ လန်ချန်း-မဲခေါင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုစတင်ချိန်မှစ၍ အလျင်အမြန်တိုးတက်ပြီး ထင်ရှားသောရလဒ်များရရှိခဲ့ကာ ဒေသတွင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ “ရွှေရောင်ပလက်ဖောင်း” ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကျွန်မသည် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာတရုတ်သံအမတ်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်သည့် နှစ်ဝက်ကျော်ကာလအတွင်း လန်ချန်း-မဲခေါင်စီမံကိန်း ခုနစ်ခု၏ အခမ်းအနားများသို့ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး စီမံကိန်းများစွာကို လက်တွေ့သွားရောက်စစ်ဆေးခဲ့သဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရွှေရောင်မြေပေါ်တွင် လန်ချန်း-မဲခေါင်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ အသီးအပွင့်များ‌ ဝေဝေဆာဆာဖူးပွင့်နေသည်ကို ကိုယ်တိုင်မြင်တွေ့ခဲ့ရပြီး လန်ချန်း-မဲခေါင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ အမြန်နှုန်း၊ အင်အားနှင့် နက်ရှိုင်းမှုကို ကိုယ်တိုင်ခံစားခဲ့ရသည်။ “ရွှေရောင်ပလက်ဖောင်း” ၏ “ထိရောက်မှု နှုန်းထား”သည် အလွန်မြင့်ပါသည်။

လူသားတွေရဲ့ နေ့စဉ်စားဝတ်နေရေး အခြေခံလိုအပ်ချက်တွေမှာ သန့်ရှင်းတဲ့ရေရရှိမှသာ ပြီးပြည့်စုံနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ရေဟာသက်ရှိသတ္တဝါတွေနဲ့ အပင်တွေရှင်သန်ရပ်တည်ဖို့အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ သဘာဝသယံဇာတအရင်းအမြစ်ဖြစ်ပါတယ်။ ရေမရှိဘဲ ဇီဝလောက မတည်ရှိနိုင်ပါဘူး။ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်တစ်ခုလုံးရဲ့ သုံးပုံနှစ်ပုံကျော်ကို ရေတွေနဲ့ဖုံးလွှမ်းထားပေမယ့် အဲဒီကမ္ဘာ့ရေထုစုစုပေါင်းရဲ့ ၉၇ ရာခိုင်နှုန်းက သက်ရှိတွေသောက်သုံးမရတဲ့ ဆားငန်ရေတွေဖြစ်ပြီး ကျန် ၃ ရာခိုင်နှုန်းကသာ ရေချိုဖြစ်ပါတယ်။ ကျွန်ုပ်တို့လူတွေက မြေပေါ်မှာရှိတဲ့ မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်းအိုင်၊ ရေကန်နဲ့ မြေအောက်က ရေချိုတွေကိုသာ အမှီသဟဲပြု သုံးစွဲကြရတာပါ။ ဒီလိုရှားပါးပြီး တန်ဖိုးကြီးမားလှတဲ့ ရေချိုတွေကို ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံသားတိုင်းက ကျန်းမာပျော်ရွှင်ဖို့နဲ့ ငြိမ်းချမ်းသာယာဝပြောဖို့အတွက် စနစ်တကျ တန်ဖိုးထားထိန်းသိမ်းကြဖို့ လွန်စွာအရေးကြီးပါတယ်။

အသည်းရောင်အသားဝါ ရောဂါပိုးများမှာ အေပိုး (Hep A)၊ ဘီပိုး (Hep B)၊ စီပိုး (Hep C)၊ ဒီပိုး (Hep D)၊ အီးပိုး (Hep E)၊ အက် (ဖ်) ပိုး (Hep F) နှင့် ဂျီပိုး (Hep G) ဟူ၍ အတိုကောက် ခေါ်ဆိုကြသည်။ ထို့ကြောင့် အသည်းရောင်အသားဝါ (အေ) ရောဂါသည် အသည်းရောင်အသားဝါ ရောဂါပိုးများ၏ မိသားစုဝင်ပိုးတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ရောဂါပိုးများမှာ အဓိက အသည်းကို တိုက်ခိုက်သည့် ပိုးဖြစ်သော်လည်း ကူးစက်ပုံခြားနားကြသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ အနောက်တောင်ပိုင်း ယူနန်ပြည်နယ်ရှိ ရွာလေးတစ်ရွာတွင် ကြည်လင်စွာစီးဆင်းသော စမ်းချောင်းလေးတစ်ခုသည် မျိုးဆက်ပေါင်းများစွာ တည်ရှိလာခဲ့သည့် ရေအရင်းအမြစ်တစ်ခုထက် သာမက ရိုးရာစက္ကူထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းများ၏ အသက်သွေးကြောလည်းဖြစ်သည်။

“မတ်လ” တစ်နည်းအားဖြင့် မြန်မာနှစ် တပေါင်းလအခါသမယ၏ နွေရာသီလေပြည်လေးများသည် ငြိမ်းချမ်းသောအသွင်ကိုဆောင်လျက် တသုန်သုန်ဆော်သွေးတိုက်ခတ်နေပါသည်။ “တပေါင်းသာခေါင်လများနောင်” ဆိုစကားနှင့်အညီ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခွင်မှာ သာယာလှပ၊ ကြည်လင်ငြိမ်းချမ်းခြင်းတို့ဖြင့် တင့်တယ်လျက်ရှိပါသည်။ နေပြည်တော်ရှိ ရုံးအမှတ်(၉) အမည်နာမခေါ်တွင်သည့် ထည်ဝါသော ရုံးအဆောက်အအုံကြီးရှေ့ရှိ မြန်မာနိုင်ငံအလံသည် တိမ်အပြာနုရောင်၊ တိမ်မီးခိုးရောင်ဖျော့ဖျော့နှင့် အဖြူရောင် တိမ်စိုင်တိမ်လိပ်များနှင့်အပြိုင် မိုးကောင်းကင်ယံတွင် ငွားငွားစွင့်စွင့် ဝင့်ဝင့်ကြွားကြွား လွင့်ပျံနေပါသည်။ ထိုကျက်သရေရှိလှသည့် အဆောက်အအုံသည်ကား မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထင်ကရနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနပင် ဖြစ်ပါသည်။

မြန်မာတို့သည် ယဉ်ကျေးမှုအရာတွင် ကမ္ဘာနှင့်ရင်ပေါင်တန်းတိုးတက်ခဲ့သည်။ အနောက်နိုင်ငံများလောက် စက်မှုအရာတွင် ထွန်းကားမှုမရှိသော်လည်း ရှေးအစဉ်အဆက်ကတည်းကရှိခဲ့သည့် မိရိုးဖလာလက်မှုပညာများတွင်မူ အဆင့်အတန်းနိမ့်ကျခြင်းမရှိခဲ့ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

စိုက်ပျိုးရေးနိုင်ငံဖြစ်သော မြန်မာနိုင်ငံသည် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် ကျရောက်မှုများကြောင့် စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ ထုတ်လုပ်မှုများအပေါ်တွင် ထိခိုက်ပျက်စီးမှု များပြားပါသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းရာဂီကြောင့် ၂၀၂၄ မိုးစပါးကိုထိခိုက်ပျက်စီးမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါသည်။ လွန်ခဲ့သော ၁၀ နှစ် ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း ကိုမန် တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ရေလွှမ်းမိုးမှု၏ ကျေးလက်နေအိမ်ထောင်စုများ၏ လူနေမှုဘဝကို ထိခိုက်မှုများအား လေ့လာခဲ့သော သုတေသနရလဒ်များကို ပြန်၍လေ့လာကြည့်ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ရေလွှမ်းမိုးမှုသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တိုင်းဒေသကြီးနှင့်ပြည်နယ် ၁၂ ခုတွင် ရေကြီးနစ်မြုပ်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါသည် (UNICEF, 2025)။ ထိုရေလွှမ်းမိုးမှုသည် အဓိကဆန်စပါးစိုက်ပျိုးသော ဒေသများဖြစ်သည့် ဧရာဝတီ၊ ပဲခူးနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးတို့ကို ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေခဲ့ပြီး ချင်းပြည်နယ်၊ ရခိုင်ပြည်နယ်နှင့် မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတွင်လည်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများခဲ့ပါသည်။

ဆန်စပါးသည် နှံစားသီးနှံများအနက် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သုံးစွဲမှု အများဆုံးသီးနှံဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်သည် ဆန်စပါးကို အဓိကအစားအစာအဖြစ် စားသုံးလျက်ရှိကြရာ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအတွက် အဓိကကျသော သီးနှံတစ်ခုဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း ဆန်စပါးသည် အဓိကစားသုံးသော သီးနှံဖြစ်ပြီး မြန်မာ့စီးပွားရေး၏ အသက်သွေးကြောလည်းဖြစ်ကာ နှစ်စဉ် ဧက ၁၇ သန်းကျော် စိုက်ပျိုးလျက်ရှိသည်။

ပြည်ပနိုင်ငံများ၌ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ဖမ်းဆီးခံရသည့် မြန်မာနိုင်ငံသားများကို နယ်စပ်ဂိတ်များတွင် ဥပဒေနှင့်အညီ စနစ်တကျ ပြန်လည်ခေါ်ယူပေးနေသည့်သတင်းများကို မကြာခဏ မြင်တွေ့ရသည်။

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအရည်အသွေးကို နိုင်ငံ၏ပထဝီဝင်ဒေသအတွင်း စီးပွားရေး ကြီးထွားမှု၊ နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှု၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှု၊ သဘာဝသယံဇာတအရင်းအမြစ်များအား ထိန်းသိမ်းနိုင်မှု၊ ပတ်ဝန်းကျင်ညစ်ညမ်းမှုမဖြစ်အောင် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်နိုင်မှု၊ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုအပေါ် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ထားရှိနိုင်မှု၊ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းရရှိနိုင်မှု၊ စုစုပေါင်းပြည်တွင်းအသားတင်ထုတ်လုပ်မှုတန်ဖိုး(GDP) တိုးတက်မှု၊ ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်း၊ ဆင်းရဲမှုကွာဟမှုနှုန်း၊ အိမ်ရာတတ်နိုင်မှုနှင့် အိမ်ရာ၏ အရည်အသွေးကောင်းမွန်မှု၊ အရည်အသွေးပြည့်ဝသော ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုတတ်နိုင်မှု (သို့) အခမဲ့ရရှိနိုင်မှု၊ ပညာရေးတတ်မြောက်ရရှိနိုင်မှုနှင့် ပညာရေး၏အရည်အသွေးမြင့်မားမှု၊ မျှော်လင့်ခန့်မှန်းနိုင်သည့် ဘဝသက်တမ်းတွက်ချက်နိုင်မှု၊ ရောဂါဖြစ်ပွားမှုနှုန်းနည်းပါးမှု၊ အခြေခံအဆောက်အအုံများတည်ရှိမှုနှုန်း၊ ကုန်စည်နှင့်ဝန်ဆောင်မှုတို့၏ အရည်အသွေးတန်ဖိုးရှိမှု၊ ကောင်းမွန်သောလူနေမှုအဆင့်အတန်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကိုပိုင်ဆိုင်ထားရှိမှု အစရှိသည့်အထွေထွေ သဘာဝတရားများအရ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာ သတ်မှတ်လေ့ရှိကြောင်း သိရသည်။ အနာဂတ်တွင် နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန်အတွက် အထက်ဖော်ပြပါအချက်များ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်သွားနိုင်ရေး နိုင်ငံတော်အစိုးရ၊ သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပုဂ္ဂလိကအသင်းအဖွဲ့များ၊ လူမှုအဖွဲ့အစည်းများနှင့် နိုင်ငံသူနိုင်ငံသား များအားလုံး စည်းလုံးညီညွတ်စွာ လက်တွဲဆောင်ရွက်သွားရမည်ဖြစ်ပါသည်။