နိဒါန်း နှစ်ပေါင်းများစွာ ဝန်ထမ်းအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သဖြင့် မိမိတို့၏ တွေးခေါ်စဉ်းစားပုံ၊ ပြောဆို ပြုမူပုံများသည် ခေါက်ရိုးကျိုးခဲ့ပြီ။ အရေးအကြောင်းပေါ်လျှင် သက်စွန့်စံဖျား တာဝန်ထမ်းရသည်ကိုပင် အားရဝမ်းသာ ပျော်ရွှင်စွာပါဝင်ခဲ့ဖူးသည်။ စိတ်မပါသော အလုပ်မျိုးတွေ ကိုလည်း ကျိတ်မှိတ်အောင့်အည်းသည်းခံကာ ပြီးမြောက်အောင် ထမ်းဆောင် ခဲ့ရဖူးသည်။

တောင်သူ ဦးကျော်မြင့်သည်ညီညီညာညာပြန့်ပြန့်ပြူးပြူးထွန်ယက်ထားသည့် သူ၏ လယ်ယာများကို မျှော်ကြည့် ကာ စိုက်ပျိုးရန် စိတ်စောနေသည်။ တောင်သူလုပ်လာ ခဲ့သည်မှာ နှစ် ၄၀ ကျော်ရှိပြီ ဖြစ်သော်လည်း ဒီလယ်ဒီမြေသည် စနစ်ကျလယ်မြေ ဖော်ဆောင်ပြီး ပထမဆုံး စတင်စိုက်ပျိုးမည့်အတွက် ဖြစ်သည်။

“၁၂၄၇ ခု၊ တန်ဆောင်မုန်းလဆုတ် ၈ ရက်နေ့မှာ နန်းတော် အတွင်းသို့ အင်္ဂလိပ်စစ်သည်တော်များ ဝင်ရောက်လာကြသည်။ မြန်မာတို့၏ထုံးစံအတိုင်း ပုရပိုက်များကို ကျွန်းသေတ္တာကြီးအတွင်း ထည့်သွင်းကာ အလုပ်လုပ်ရာဌာနရှိသမျှနှင့် စာရင်းတိုက်မှာထားကြ သည်။ ပုရပိုက်အမှတ်အသားထားသော သေတ္တာများမှာလည်း မရေမတွက်နိုင်လောက်အောင် များပြားသည်။ ထိုသေတ္တာအတွင်း ပုရပိုက်များနှင့်အတူ ဗောင်း၊ နားတောင်း၊ ဝတ်လုံစသော မင်းခမ်း မင်းနားနှင့်ဆိုင်သည့် အဝတ်အစားများ၊ ငွေများ၊ အဖိုးတန်သော အသုံးအဆောင်များကို ထားကြသည်။ အင်္ဂလိပ်စစ်ဗိုလ်၊ စစ်သား စသူများနှင့် ၎င်းတို့၏ နောက်လိုက်များပါ သေတ္တာရှိသမျှကို ဖွင့်လှစ် ယူငင်ကြရာ အချို့မှာ ပစ္စည်းအဖိုးတန်များကို ရကြသည်။ အချို့မှာ ပစ္စည်းကိုမရသော်လည်း ပစ္စည်းရှိမည်အထင်နှင့် သေတ္တာများကို ဖွင့်လှစ်ရှာဖွေသည့်အတွက် ပုရပိုက်များမှာ အခေါက်ပျက်ကုန်ကာ ပစ်ထားလိုက်ကြသည်။”

“ပေးဆပ်မှုတစ်ခုခုရှိမှ နောက်အဆင့်တစ်ခုကို တက်လို့ရမယ်”ဆိုတာ ခေါင်းဆောင် တစ်ယောက်အနေနဲ့ ရာထူးတိုးဖို့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဩဇာ အာဏာပိုကြီးပဲဖြစ်ဖြစ် ပေးဆပ်မှုရှိရမယ်လို့ ဆိုလိုတာဖြစ်ပါ တယ်။

ဟန်လင်းပျူမြို့ဟောင်း မြန်မာနိုင်ငံသည် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ ပေါများကြွယ်ဝသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ရှေးဟောင်းမြို့၊ ရှေးဟောင်းအဆောက်အအုံနှင့် ရှေးဟောင်း ဝတ္ထုပစ္စည်းများ များစွာတည်ရှိနေသည့် အနက် ဟန်လင်း၊ ဗိဿနိုးနှင့် သရေခေတ္တရာ ပျူ ရှေးဟောင်းမြို့ သုံးမြို့ကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်းဝင်ဖြစ်ရေး UNESCO သို့ တင်သွင်းခဲ့ပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၂ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်းဝင် ပျူမြို့ဟောင်းများအဖြစ် သတ်မှတ်ခံခဲ့ ရပါသည်။ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် ရရှိပြီးနောက် ချမှတ် ရေးစွဲထားသော မျှော်မှန်းချက်များ၊ ဦးတည်ချက် များ၊ လုပ်ငန်းအစီအစဉ်များဖြင့် ယဉ်ကျေးမှုအမွေ အနှစ်ဒေသကို ရေရှည်တည်တံ့စေရန် ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက် ကာကွယ ်ခြင်းနှင့်အတူ သုတေသန လုပ်ငန်းများကိုလည်း စဉ်ဆက်မပြတ် ဆောင်ရွက် လာနိုင်ခဲ့ ပါသည်။ဟန်လင်းပျူရှေးဟောင်းမြို့သည် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး ရွှေဘိုခရိုင် ဝက်လက် မြို့နယ်အတွင်းရှိ ဟန်လင်း(ဟံလင်း) ကျေးရွာတွင် တည်ရှိသည်။ ဟန်လင်းကျေးရွာသည် ရွှေဘိုမြို့မှ အရှေ့တောင်ဘက် ၁၀ မိုင်ခွဲခန့်အကွာ၊ ဝက်လက် မြို့မှ အရှေ့မြောက်ဘက် ခြောက်မိုင်ခန့်အကွာ တွင် တည်ရှိသည်။

“အမှန်အတိုင်းပြောရရင် လယ်ကို ဒီလိုစနစ်ကျ လယ်ယာမြေဖော်ထုတ်ဖို့ စပြီးပြောတုန်းက ကျွန်တော်တို့ လုံးဝသဘောမတူခဲ့ဘူး။ ဘယ့်နှယ့်ဗျာ ကျွန်တော်တို့ မိဘတွေရဲ့ လက်ငုတ်လက်ရင်း အမွေရခဲ့တဲ့ လယ်လေး ခြောက်ဧကကျော်ကျော် ရှိပေမယ့်လယ်ကွက်ပုံစံလေးက ကဗျာဆန်တယ်ဗျ။ မြန်မာပြည်မြေပုံနဲ့ ခပ်ဆင်ဆင်၊ အဲဒီတော့ ဒီလိုပုံစံ ကို ဖျက်ပစ်မယ်ဆိုတော့ ဘယ်သဘောတူပါ့မလဲ" အင်္ကျီအဖြူ၊ ကရင်လုံချည်အနီကို တိုတိုဝတ်ထားသည့် လယ်သမားကြီး ကိုလူမောင်က သူ့လယ်ကို စက်မှု လယ်ယာမှ စနစ် တကျလယ်မြေဖော်ထုတ်ဖို့ လာရောက်စည်းရုံးစဉ် သူ၏ခံစားချက်ကို ပြောပြ နေခြင်းဖြစ်သည်။ သည်နေ့မနက် ကျွန်တော်တို့အဖွဲ့ နေပြည်တော်မှ မနက် ၆ နာရီခွဲလောက်က ထွက် ခဲ့ကြသည်။ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးနှင့် ကျေးလက်ဒေသ ဖွံ့ဖြိုးရေး လုပ်ငန်းများကို ဖြည့်ဆည်းဆောင်ရွက်ပေးရန် လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ရေတာ ရှည်မြို့နယ်၊ သပြေတန်းကျေးရွာ အုပ်စု သပြေတန်းရွာ ကွင်းအမှတ်(၆၃၈)သို့ ကျွန်တော်တို့ မနက် ၇ နာရီခွဲသာသာတွင် ရောက်ရှိသည်။ တာလပတ်မိုးထားသည့် ယာယီမဏ္ဍပ်လေး အတွင်း သပြေတန်း ကျေးရွာမှတောင်သူဦးကြီးများနှင့် စက်မှုလယ်ယာမှ ဝန်ထမ်း များ ရောက်ရှိနေသည်။ လယ်ကွင်းထဲတွင် မျက်စိတစ်ဆုံး ဒိုဇာဖြင့် ကန်သင်းဖြိုသူကဖြို၊ တစ်ဧက ကွက် ဖော်ထုတ်သည့်စက်က ဖော်ထုတ်ဖြင့် ပျားပန်းခပ်မျှ လှုပ်ရှားနေကြသည်။

လွန်ခဲ့သော ခြောက်နှစ်ခန့်က ကျွန်ုပ်သည် မြို့ငယ် တစ်ခုသို့ အမျိုးသားကျောင်းစစ်ရန် သွားရ၏။ ၎င်းတို့မြို့ သို့ မီးရထားဆိုက်လျှင် ကျွန်ုပ်၏ သူငယ် ချင်း သပိတ်မှောက် ကျောင်းသားဟောင်းဆရာ ကြီးသည် လာ၍ကြိုနေသည်ကို တွေ့ရ၏။ ဘူတာ အနီးတွင် ကပ်၍ ကျွန်ုပ်၏ရင်းနှီးသော မိတ်ဆွေ တစ်ယောက်နေသည်ကို ခဏမျှ တွေ့လိုသည်နှင့် သူငယ်ချင်းဆရာကြီးအား ကျွန်ုပ်၏ပစ္စည်းများနှင့် သွားနှင့်ရန်ပြောဆိုလွှတ်လိုက်၏။ အဆိုပါ ဘူတာ အနီးရှိ မိတ်ဆွေနှင့် စကားစမြည်ပြော၍ အတန်ကြာ ပြီးနောက် ဆရာကြီးအိမ်သို့ သွားတော့မည်ဟု ဘူတာအနီးကပင် ဖြတ်၍လာခဲ့ရာ -

 ၁၉၅၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှစ၍ လူသား များသည် ကမ္ဘာ့ရာသီဥတု ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ် လာခြင်း၊ မြေထု၊ ရေထု၊ လေထုများ ညစ်ညမ်း လာခြင်း၊ ကမ္ဘာ့အိုဇုန်းလွှာ ယိုယွင်းပျက်စီးလာခြင်း၊ သဘာဝသယံဇာတ၊ ဇီဝမျိုးစုံ မျိုးကွဲ များနှင့် ဂေဟ စနစ်ယိုယွင်းပျက်စီးလာခြင်း စသည့်အန္တရာယ်များ ဖြင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေ ရပေသည်။ ထိုသို့ရင် ဆိုင် ကြုံတွေ့နေရသည့် ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်း ရေးပြဿနာများတွင် ကမ္ဘာသူ ကမ္ဘာသားအားလုံး တက်ကြွစွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လာစေရေး အတွက် ကုလသမဂ္ဂက ကြီးမှူး၍ ပထမဆုံးအကြိမ် *လူသားနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်”ညီလာခံကြီးကို ၁၉၇၂ ခုနှစ် ဇွန်လ ၅ ရက်နေ့တွင် ဆွီဒင်နိုင်ငံ စတော့ဟုမ်း မြို့၌ ကျင်းပ ခဲ့ပါ သည်။ ညီလာခံကြီး စတင်ကျင်းပ သည့် ဇွန်လ ၅ရက်နေ့ကိုလည်း ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး နေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးနေ့သည် ပတ်ဝန်းကျင် ကာကွယ် ရေးနှင့် ပတ်ဝန်း ကျင်ကို  ထိခိုက်မှုမရှိစေရေး ဖြေရှင်းနိုင်မည့်နည်းလမ်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေးအတွက် အသိပညာ ပေးမှုကို မြှင့်တင်ရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။

အကြောင်းတရားနဲ့ အကျိုးတရားဆိုတာက ဒွန်တွဲ နေတဲ့လောကနိယာမတရား ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဖြစ်နေတဲ့ အကျိုးတရားတွေကို အဖြေရှာဖို့ဆိုရင် အရင်းခံ အကြောင်းတရားကို ပြန်စစ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

တစ်နေ့က ရုံးပိတ်ရက်တွင် အိမ်အတွက် ဗာဘီရ ပစ္စည်းများ လိုအပ်နေ၍ သူငယ်ချင်းနှင့်အတူ ဈေးသွားဖြစ်ခဲ့သည်။ အိမ်ရှင်မတစ်ယောက် စေ◌ျးသွားခြင်းသည် အဆန်းမဟုတ်ပါ။ သို့သော် စေ◌ျး၌မြင်တွေ့ကြားသိခဲ့ရသည့် အကြောင်းခြင်းရာ တချို့ကြောင့် စိတ်ထဲတွင် အတော်မကောင်းဖြစ်ခဲ့ ရခြင်းကသာ အဆန်းဖြစ်သည်။