လွန်ခဲ့သော (၁၉) ရာစုခေတ် သိပ္ပံစာရေးဆရာကြီး တစ်ဦးက အနာဂတ်တွင် အရှားပါးဆုံးနှင့် တန်ဖိုး အရှိဆုံးသော သဘာဝအရင်းအမြစ်သည် ရွှေလည်း မဟုတ်၊ ရေနံလည်း မဟုတ်၊ “ရေ” သာ ဖြစ်လာ မည်ဟု ကြိုတင်ဟောကိန်းထုတ်ခဲ့ဖူးသည်။ အဆိုပါ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး၏ဟောကိန်းမှာ တစ်နေ့တခြား ပိုမိုမှန်ကန်လာကြောင်း တစ်စ တစ်စ တိုးတက်မြင့်မားလာသော ရေဆိုင်ရာလိုအပ်ချက်များအရ အထင်အရှားတွေ့မြင်နိုင်သည်။

ရှာဖွေကယ်ဆယ်ရေးဟူသည် မီး၊ ရေ၊ လေ၊ ငလျင်၊ မိုးကြိုး စသည့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များအပါအဝင် ရုတ်တရက်ဖြစ်ပွားစေတတ်သော ဘေးအန္တရာယ်တစ်စုံတစ်ခု ကျရောက်မှုအပေါ် သတင်းအချက်အလက်များ လက်ဦးမှုရယူလျက် အလျင်မြန်ဆုံးနည်းလမ်းဖြင့် ဘေးဒုက္ခခံစားရသူများကို ရှာဖွေခြင်း၊ ရရှိခဲ့သည့်စိတ်ဒဏ်ရာ၊ ကိုယ်ကာယဒဏ်ရာများအပေါ် ထိရောက်သောနည်းစနစ်များဖြင့် အားပေးနှစ်သိမ့်ခြင်း၊ ရှေးဦးသူနာပြုစုနည်းဖြင့် ကူညီဖေးမ စောင့်ရှောက်ပေးခြင်း၊ မှန်ကန်သောနည်းစနစ်ဖြင့် ဘေးလွတ်ရာသို့ ကယ်ဆယ်‌ရွှေ့ထုတ်ခြင်းစသော လုပ်ငန်းဆောင်တာ ကိစ္စရပ်များ အားလုံးပါဝင်သည်။

ယခုအခါတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏မော်တော်ယာဉ်ကဏ္ဍကို တိုးတက်ပြောင်းလဲစေ၍ နိုင်ငံတကာနှင့်အမီ ရင်ပေါင်တန်းနိုင်ရေးအတွက် လျှပ်စစ်ကား (EV- Electric Vehicle)များ တင်သွင်းအသုံးပြုခြင်းမှတစ်ဆင့် ထုတ်လုပ်သုံးစွဲသွားရန် လမ်းညွှန်မှုတစ်ရပ်ကို နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်က အမြော်အမြင်ကြီးမားစွာ ချမှတ်ခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါလမ်းညွှန်ချက်ကို စနစ်တကျအကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ရန် ကျွန်တော့်အနေဖြင့် ၉-၁၀-၂၀၂၂ ရက်ကထုတ်ဝေသည့် မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာတွင် ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်ရေးသား၍ နိုင်ငံတော်နှင့်ပြည်သူများသို့ တင်ပြခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်း (Universal Declaration of Human Rights, UDHR) ကို အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်မှာ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့ဆိုလျှင်ဖြင့် စိန်ရတု (၇၅) နှစ် ပြည့်မြောက်တော့မည် ဖြစ်ပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂ (United Nations) သည် ၁၉၄၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၄ ရက် နေ့တွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာတမ်း (UN Charter) ဒုတိယအပိုဒ်တွင် “to reaffirm faith in fundamental human rights, in the dignity and worth of the human person, in the equal rights of men and women and of nations large and small”, “လူတို့၏ အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးများ၊ လူတို့၏ဂုဏ်သိက္ခာနှင့်တန်ဖိုးများ၊ အမျိုးသမီးနှင့်အမျိုးသား၊ နိုင်ငံကြီးနှင့်နိုင်ငံငယ်တို့တွင်တူညီသော အခွင့်အရေးများရှိသည်ကို သက်ဝင်ယုံကြည်မှုရှိကြောင်း ထပ်လောင်းအတည်ပြုရန်”ဟု ဖော်ပြထားသော်လည်း ဤအချက်မျှနှင့်မလုံလောက်ဟု လက်ခံယုံကြည်ကြသဖြင့် ကမ္ဘာ့လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်းကိုရေးဆွဲရန် စတင်ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကြမ်းဖက်အုပ်စုများအဖြစ် ကြေညာထားသော CRPH ၊ NUG နှင့် လက်အောက်ခံအဖွဲ့အစည်းများ၊ ယင်းတို့နှင့်ဆက်နွှယ်နေသော အဖွဲ့များအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်၏ တည်ငြိမ်ရေးကို ပျက်ပြားစေရန်နှင့် ပြည်သူများကို အကြောက်တရားများဖြစ်ပေါ်စေပြီး အစိုးရယန္တရားများ ပျက်ပြားစေရန် ရည်ရွယ်လှုံ့ဆော်ခြင်း၊ ဝါဒဖြန့်ခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်းများကို လူမှုကွန်ရက်များမှတစ်ဆင့် နည်းမျိုးစုံဖြင့် လုပ်ဆောင် လျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရှိနေရသည်။

သမိုင်းဆိုသည်မှာ ရှေးယခင်မျိုးဆက်များ ကြုံခဲ့၊ ဆုံခဲ့၊ မှားခဲ့၊ အောင်မြင်ခဲ့၊ ကျရှုံးခဲ့သည်များကို နောက်လူများ အတုယူ၊ သင်ခန်းစာယူနိုင်အောင် မှတ်တမ်းရေးထိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်မျိုးဆက်များက ထိုမှတ်တမ်းကို ဖွင့်ဖတ်နိုင်သည့် အရည်အသွေးရှိရမည်။ ဖတ်ပြီး၊ သိရုံ၊ မှတ်ရုံအဆင့်တွင် ရပ်ထား၍မရပါ။ သမိုင်းပါအချက်အလက်များကို သုံးသပ်ကာ မိမိတစ်ဦးချင်းဘဝနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်း တိုးတက်ရေး အတွက် အသုံးချနိုင်စွမ်းရှိရပေမည်။ သို့မှသာ “မအအောင် (သို့မဟုတ်) အလိမ်မခံရအောင် သမိုင်းသင်တာ” ဆိုသည့် ဆရာကြီးဒေါက်တာ သန်းထွန်း၏အဆိုနှင့် ညီပါလိမ့်မည်။ ကျွန်တော်က တော့ “မအရုံ” နှင့် “အလိမ်မခံရရုံ” လောက်နှင့် မတင်းတိမ်နိုင်ပါ။ သူများထက် “နှာတစ်ဖျားသာချင်လို့” သမိုင်းသင်ရတာပါလို့မြင်မိသည်။ ထို့ထက် ပိုချင်တာကတော့ အထက်ဖော်ပြပါ အိန္ဒိယပညာရှင် ရဲ့အဆိုပါပဲ။ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံသားများ “သမိုင်း မသိလို့ မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်း အသတ်မခံရရေး” ဟု မြင်မိသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဓိကမြစ်ကြီးလေးသွယ်ဖြစ်သည့် ဧရာဝတီ၊ ချင်းတွင်း၊ စစ်တောင်း၊ သံလွင်တို့တွင် ဧရာဝတီမြစ်ကြီးသည် အလျား ၂၂၈၈ ကီလိုမီတာ (၁၄၂၂မိုင်)၊ ဧရိယာ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၄၀၄၄၀၀ (၁၅၆၁၀၀ စတုရန်းမိုင်)ရှိ၍ နိုင်ငံ၏ မြောက်ဘက်မှတောင်ဘက်သို့ စီးဆင်းလျက်ရှိကာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျယ်ပြန့်ဆုံးသော ကုန်းတွင်းငါးလုပ်ငန်းရေပြင်အဖြစ်တည်ရှိသည်။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိရေးအဖွဲ့ (Transparency International-TI) က “အစိုးရ ယန္တရား၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ၊ သတင်းမီဒီယာများနှင့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၏ လုပ်ငန်းတာဝန်များကိုဆောင်ရွက်ရသည့် လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု အနေဖြင့် လုပ်ငန်းတာဝန်အရ လုပ်ဆောင်ရမည့် တာဝန်ဝတ္တရားများနှင့် ကိုယ်ကျိုးစီးပွားတို့ အကြားရွေးချယ်ရန် ဒွိဟဖြစ်စေသည့် အခြေအနေတွင် အကျိုးစီးပွားများပဋိပက္ခဖြစ်ပေါ်သည်” ဟု ဖော်ပြထားသည်။ အောက်စ်ဖို့ဒ် အဘိဓာန်ကမူ “ရာထူးတာဝန်အရပေးအပ်ထားသည့် လုပ်ပိုင်ခွင့်ကိုအသုံးပြုကာ ဆုံးဖြတ်ချက်များချမှတ်ခြင်းနှင့် လုပ်ငန်းတာဝန်များ ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့တွင် “ကိုယ်ကျိုးစီးပွား” ကို ဦးတည်သော ပြုမူဆောင်ရွက်မှုများသည် အကျိုးစီးပွားပဋိပက္ခ အခြေအနေပင်ဖြစ်သည်” ဟု ဖွင့်ဆိုထားသည်။

နွေရာသီက မပီပြင်သေးပါဘူး။ မီးနံ့များကနေရာအနှံ့မှ ကြားနေရပါပြီ။ နွေဦးဂီတဆရာ ကိုဥသြ၏ အလွမ်းတေးထက်ပင် စောချင်နေသေးသည်။ မည်သို့ဖြစ်ကြသည်မသိ၊ လောင်ကိုလောင်မှရမည် ဆိုသည်မျိုးဖြစ်နေသည်။ သတိပြုကြစေချင်သည့် စေတနာကအရင်းခံပါ။ သွားသတိ၊ လာသတိ၊ စားသတိနှင့်ဆိုသကဲသို့မျိုး မီးနှင့်ပတ်သက်လာလျှင်လည်း ဖယောင်းတိုင်မီး၊ မီးခွက်မီး၊ ထင်းမီး၊ လျှပ်စစ် မီး၊ ဂတ်စ်မီး စသည်ဖြင့် မည်သည့်မီးပင်သုံးသုံး သတိတစ်လုံးလက်ကိုင်သုံးပြီး သတိနှင့်မီးအမြဲ ယှဉ်ကာအသုံးပြုစေချင်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် “လူခိုးလျှင်တော့ အစုတ်ကျန်၊ မီးခိုးလျှင်တော့ အပြုတ်နှံ”သောကြောင့် လက်တို့နေရခြင်းဖြစ်သည်။ မီးဘေးအန္တရာယ်သည် အခြားဘေးအန္တရာယ်တို့ထက် ဖြစ်ပွားမှုနှုန်းပိုများသောကြောင့်ပင်ဖြစ်သည်။