​​​​​​​မြတ်နိုးဖွယ်ရာ၊ တန်ဖိုးထားဖွယ်ရာ၊ ဂုဏ်ယူဖွယ်ရာကောင်းသည့် မြန်မာနိုင်ငံ၏အခြေအနေကို နိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးနှင့်အတူ အတည်ပြုသတ်မှတ်ထားသည့် ယနေ့ထက်တိုင် အဓိဋ္ဌာန်ပြုလျက်ရှိသော နိုင်ငံတော်သီချင်းတွင် အထင်အရှားတွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် မည်သည့်ဝါဒဘက်ကိုမျှ ယိမ်းယိုင်ခြင်းမရှိဘဲ မြန်မာတို့၏မြတ်နိုးဖွယ်ရာ လူမှုဘဝထုံးတမ်းစဉ်လာများနှင့်အညီ အေးချမ်းတည်ငြိမ်စွာ၊ လွတ်လပ်ပွင့်လင်းစွာ အစဉ်ရှင်သန်ဖြစ်ထွန်းလာခဲ့သော နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။

​​​​​​​အဖိုးတန်သတ္တုဖြစ်သည့်ရွှေသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများစွာတို့တွင် သုံးစွဲနေကြသည့် ငွေကြေးများ၏ ကျောထောက်နောက်ခံဖြစ်ပြီး လုံခြုံမှုရှိ၍ ယုံကြည်စိတ်ချရသော ပိုင်ဆိုင်မှုလည်းဖြစ်သည်။ အကြောင်းတရားအမျိုးမျိုးကြောင့် ရွှေဈေးနှုန်းအတက်အကျ ဖြစ်ပေါ်သည့်တိုင်အောင် ကာလရှည်တွင်မူ ရွှေဈေးနှုန်းသည် ဖြည်းဖြည်းမှန်မှန် တိုးတက်မြဲပင်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးအခြေအနေများသည် အပြန်အလှန်ဆက်စပ်နေသကဲ့သို့ ကမ္ဘာ့ရွှေဈေးကွက်အပေါ်တွင်လည်း လွှမ်းမိုးမှုရှိသည်။ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးအကျပ်အတည်းကာလများတွင် ရွှေသည်ဆုံးရှုံးမှုကို ကာကွယ်နိုင်ပြီး ခိုင်မာသောပိုင်ဆိုင်မှုအဖြစ်လည်း ရှုမြင်ထားကြသည်။

၂၀၂၄ ခုနှစ် ပဉ္စမအကြိမ်အမျိုးသားအားကစားပွဲတော်ကို နေပြည်တော်ရှိ ဝဏ္ဏသိဒ္ဓိအားကစားကွင်း၌ ဖွင့်လှစ်လိုက်ပြီဖြစ်ရာ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင် တက်ရောက်ဖွင့်လှစ်ပေးပြီး အဖွင့်အမှာစကားပြောကြားရာ၌ “ယခုကျင်းပသည့် အမျိုးသားအားကစားပွဲတော်ကြီးမှ နိုင်ငံတော်၏ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် အမျိုးသားတို့၏မျိုးချစ်စိတ်ဓာတ်ထက်သန်မှု၊ တိုင်းချစ်ပြည်ချစ်စိတ်ရှိမှု၊ စည်းလုံးညီညွတ်မှု၊ အမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ်နှင့် ဝိုင်းဝန်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများနှင့်အတူ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုကို ဖော်ထုတ်ပြသနိုင်သည့် ပွဲတော်ကြီးပင်ဖြစ်ကြောင်း” ပြောကြားခဲ့သည်။

မိမိတို့၏ယုံကြည်ချက်၊ ထင်မြင်ယူဆချက်များကို လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ ရေးသားဖြန့်ဝေခွင့်တို့သည် ဒီမိုကရေစီ၏အချက်အချာပင်ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်သည့်အလျောက် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ(၂၀၀၈ ခုနှစ်) တွင် နိုင်ငံသားတိုင်းသည် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး၊ ရပ်ရွာအေးချမ်းသာယာရေး သို့မဟုတ် ပြည်သူတို့၏ ကိုယ်ကျင့်တရားအကျိုးငှာ ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် ဥပဒေများနှင့်မဆန့်ကျင်ပါက မိမိ၏ယုံကြည်ချက်ထင်မြင် ယူဆချက်များကို လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ ရေးသားဖြန့်ဝေခွင့်တို့ကို ဆောင်ရွက်ခွင့်ရှိသည်ဟု ထည့်သွင်းပြဋ္ဌာန်းထားသည်။

လွတ်လပ်ပြီး အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်သည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံတော်နှင့် နိုင်ငံသားပြည်သူများ အကျိုးစီးပွားကို ဖော်ဆောင်ရန်အတွက် ဥပဒေပြုရေးမဏ္ဍိုင်၊ အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင်၊ တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်ဟူသည့် မဏ္ဍိုင်ကြီး (၃) ရပ်ရှိသည်။ အဆိုပါမဏ္ဍိုင်ကြီး (၃)ရပ်သည် ပြည်သူလူထုအကျိုးစီးပွားကို တည့်တည့်မတ်မတ် ရှေးရှုဆောင်ရွက်ပေးရသည်။ ယင်းမဏ္ဍိုင်ကြီး (၃) ရပ် တည့်မတ်မှန်ကန်နေစေရန်အတွက် စတုတ္ထမဏ္ဍိုင်ဟုခေါ်ဆိုသည့် မီဒီယာမဏ္ဍိုင်က စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုပေးရသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများအပြားတို့၌ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အမြစ်တွယ်နေသည့် ပြဿနာမှာ အဂတိလိုက်စားမှုပင်ဖြစ်သည်။ အဂတိလိုက်စားမှုသည် နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် နိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားတို့၏ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးချမ်းသာရေးတို့ကို အဓိကနှောင့်ယှက်ဟန့်တားနေသည့် ဘေးအန္တရာယ်တစ်ခုဖြစ်သည်ဆိုသည့်တိုင် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း နက်ရှိုင်းစွာ အမြစ်တွယ်နေသည့် အဂတိလိုက်စားမှုတို့ လုံးဝကင်းစင်အောင် အမြစ်ဖြတ်သုတ်သင်ရှင်းလင်းရန်နှင့် အချိန်ကာလတစ်ရပ်အတွင်း ဖယ်ရှားနိုင်ရန်မှာ လွန်စွာခဲယဉ်းမည်ဖြစ်ပြီး အောင်မြင်မှုရရှိရန်လည်း မျှော်လင့်နိုင်မည်မဟုတ်ဟုပင် ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။

၂၀၂၄ ခုနှစ် ပဉ္စမအကြိမ် အမျိုးသားအားကစားပွဲတော် ဖွင့်ပွဲအခမ်းအနားကို နေပြည်တော်တွင် နိုင်ငံတော်အဆင့်အခမ်းအနားကြီးအဖြစ် ထည်ထည်ဝါဝါ စည်စည်ကားကား ဖွင့်လှစ်လိုက်ပြီဖြစ်သည်။ အမျိုးသားအားကစားပွဲတော်ကြီးကို ဒီဇင်ဘာလ ၉ ရက်နေ့မှ ၂၀ ရက်နေ့အထိ ကျင်းပမည်ဖြစ်သည်။ အကြိုပြိုင်ပွဲများအဖြစ် မသန်စွမ်းအားကစားပြိုင်ပွဲ၊ အားကစားနည်းများအလိုက် ပြိုင်ပွဲများကို သက်ဆိုင်ရာ အားကစားရုံနှင့် အားကစားကွင်းအသီးသီးတွင် အကြိတ်အနယ်ယှဉ်ပြိုင်လျက်ရှိရာ ဆုတံဆိပ်များပင် ရရှိနေကြပြီဖြစ်သည်။

“လူ့အခွင့်အရေးဆိုသည်မှာ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းဖြစ်စေ၊ အုပ်စုလိုက်ဖြစ်စေ ၎င်းတို့၏ အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့်များနှင့် သက်ဆိုင်သည့် တရားရေးဆိုင်ရာ အာမခံချက်ဖြစ်သည်။” ဟု ကုလသမဂ္ဂက အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံ၌ ကမ္ဘာ့လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းကို အတည်ပြုထုတ်ပြန်ခဲ့ရာ ယခုနှစ်တွင် ၇၆ နှစ်သို့တိုင် ရောက်ရှိခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်း အတည်ပြု ထုတ်ပြန်နိုင်ရေးအတွက် မဲခွဲဆုံးဖြတ်ရာတွင် ထောက်ခံမဲပေးခဲ့သည့်နိုင်ငံဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက် မြန်မာ့တပ်မတော်သည် လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုနှင့်အတူ ပြည်သူလူထုထဲမှ ပေါ်ပေါက်လာသော တပ်မတော်ဖြစ်သည်။ နယ်ချဲ့လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ရန် ကြိုးပမ်းရင်းစတင်သန္ဓေတည်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံဖြစ်ပေါ်လာရန် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ပြီး နိုင်ငံအချုပ်အခြာအာဏာတည်တံ့ခိုင်မြဲစေရန် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပအန္တရာယ်များကို အသက်၊ သွေး၊ ချွေးရင်းနှီးပေးဆပ်၍ တွန်းလှန်ကာကွယ်ခဲ့သည်။ ယင်းတို့သည် စစ်မှန်သောမျိုးချစ်စိတ်ဓာတ်ဖြင့် နိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်နေခြင်းဖြစ်သည်။

သီးနှံဖျက်ပိုးများကြောင့် စိုက်ပျိုးသီးနှံများ အထွက်နှုန်းမကျဆင်းစေရန် စိုက်ပျိုးတောင်သူတိုင်းက ဓာတုဗေဒပိုးသတ်ဆေးများကို မဖြစ်မနေသုံးစွဲကြရသည်။ သီးနှံဖျက်သည့် အင်းဆက်ပိုးမွှားများသေစေရန် သုံးစွဲရသည့် ပိုးသတ်ဆေးများမှာ အဆိပ်များပင်ဖြစ်ပြီး အထူးသတိပြု ကိုင်တွယ်သုံးစွဲကြရမည်ဖြစ်သော်လည်း ကာလကြာမြင့်စွာ သုံးစွဲခြင်းကြောင့် ပတ်ဝန်းကျင် ရေထု၊ မြေထု၊ လေထုတို့ကို အဆိပ်သင့်ညစ်ညမ်းစေသည်။ ပိုးသတ်ဆေးပမာဏကို ညွှန်ကြားသည့် အတိုင်းအတာထက် ပိုမိုသုံးစွဲခြင်း၊ သုံးစွဲပြီးသော ပိုးသတ်ဆေးဖျန်းကိရိယာများ၊ ပုံးခွံဘူးခွံများကို စနစ်တကျကိုင်တွယ်စွန့်ပစ်မှုမရှိခြင်းတို့ကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ညစ်ညမ်းမှုဖြစ်ပေါ်စေသည်။