မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီမိုကရေစီအတွက်လို့ဆိုပြီး၊ ဓမ္မလို့ ဟစ်ကြွေးပြီး အဲဒါတွေနဲ့ဆန့်ကျင်ဘက် အဓမ္မမှု ကျူးလွန်နေသူတွေရဲ့ တော်လှန်ရေးဟာ လူထုအတွက် တစ်နေ့တခြား စိတ်ခြောက်ခြားဖွယ်ဖြစ် နေရပါတယ်။ သူတို့ကတော့ ဓမ္မလို့ ဆိုကြပေမယ့် လူထုအတွက်တော့ အဓမ္မတွေဖြစ်နေပါတယ်။ သူတို့ပြောတဲ့ ဓမ္မဆိုတာ ဘယ်ရှုထောင့်၊ ဘယ်လိုအမြင်၊ ဘယ်လိုခံယူချက်ဆို တာတော့ တိတိကျကျ မပြောတတ်ပါဘူး။ နားလည်လက်ခံထားတဲ့ ဓမ္မဝါဒီဟာ နားလည်မှု၊ ကိုယ်ချင်းစာတရား၊ အပြန်အလှန် လေးစားမှု၊ တရားမျှတမှုစတဲ့ ကျင့်ဝတ်တွေအပေါ် အခြေခံထားတာပါ။ တစ်ဖက်သတ်အမြင်၊ တစ်ဖက်သတ် လိုလားချက်၊ တစ်ဖက်သတ်ရှုထောင့်တော့ မဟုတ်တာ သေချာပါတယ်။ အရပ်စကားပြောရရင် ငါလိုချင်တာရရင် အားလုံးတရားတယ်၊ ငါလိုချင်တာမရရင် အားလုံးကမတရားဘူးဆိုတဲ့ အယူအဆကတော့ တရားမျှတမှုဆိုတာထက် အတ္တဝါဒီသဘော၊ တစ်ဖက်စွန်း သဘော သက်ရောက်နေပါတယ်။

ဆရာ သိုက်ထွန်းသက်ကလည်း ဆရာ၏ မြန်မာစာပေဝမ်းစာပြည့်ပုံကို ဆရာ့အသက် (၈၀) ပြည့် အမှတ်တရ စာအုပ်တွင် “ဆရာကိုကအက္ခရာဗျည်းနှင့် အသံထွက်ပြဗျည်းများအကြောင်း ဇယား ဆွဲပြသည်။ က-ခ-ဂ-ဃ-င၊ စ-ဆ-ဇ-ည ဆိုပြီး ကဝဂ်၊ စဝဂ်၊ ဋဝဂ်၊ တဝဂ်၊ ပဝဂ် ခွဲပြသည်။ ကကြီး ခခွေး ဗျည်း အားလုံးကို ပထမဇယားတိုင်ပါ က-စဋ-တ-ပ-ယ တို့နှင့်လည်းကောင်း၊ ပဉ္စမ ဇယားတိုင်ပါ င၊ ည၊ ဏ၊ န၊ မ၊ သ တို့နှင့် လည်းကောင်း “သတ်” လို့ရကြောင်း၊ သို့သော် ဒုတိယ၊ တတိယ၊ စတုတ္ထဇယား တိုင်ပါ ခ-ဂ-ဃ၊ ဆ-ဇ-စု၊ ဌ-၃-ပ၊ ထ-ဒ-ဓ၊ ဖ-ဗ-ဘ ဗျည်းများနှင့် “မသတ်”ကြောင်း ပြောသည်။ ထိုသို့သတ်ရာတွင် က-စ-ဋ-တ-ပ နှင့် သတ်ပါက အသံ မပြောင်းသော်လည်း က-ည-ဏ-န-မ တို့ဖြင့် သတ်ပါက အသံပြောင်းသွားတတ် ပုံကို “သရကပင်” နှင့် “ညောင်ပင်'၊ “ချစ်တယ်” နှင့် “ခင်တယ်” တို့ဖြင့် ဥပမာပေး ရှင်းပြသည်။ သရက်ပင်နှင့် ချစ်တယ်တို့မှာ အသံမပြောင်းသော်လည်း ညောင်ပင်က “ညောင်ဗင်' ဟု လည်းကောင်း၊ ခင်တယ်က “ခင်ဒယ်” ဟုလည်းကောင်း ပထမအက္ခရာမှ တတိယအက္ခရာသို့ ပြောင်းသွားပုံဖြစ် သည်။ ဆရာကိုက ကျွန်တော်တို့ဟောက်နေသည်ကိုသည်မျှဖြည့်ပေးရုံနှင့် ကျွန်တော့်မှာ မေ့မသွားအောင် ဇယားဆွဲ မှတ်ထားရသည်။ သည်မျှလောက်နှင့် မတင်းတိမ်နိုင်သဖြင့် ဆက်လေ့လာစရာ စာအုပ်တွေ ရှာရသည်” ဟုမှတ်သားစဖွယ် တင်ပြထားသည်ကိုလည်း လေ့လာရပါသည်။

နိုဝင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့ထုတ်နိုင်ငံပိုင်သတင်းစာတွေမှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ အကြောင်းမဲ့သတ်ဖြတ်မှုကြောင့် ဆရာ၊ ဆရာမတွေနဲ့ ပညာရေးဝန်ထမ်းတွေ သေဆုံး၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတဲ့သတင်းကို ဖတ်ရှုလိုက်ရပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအပြောင်းအလဲ စတင်စဉ်ကနေ နိုဝင်ဘာလလယ်အထိကာလမှာ အကြမ်းဖက်သမားတွေကြောင့် အနယ်နယ်အရပ်ရပ်က ဆရာ၊ ဆရာမတွေနဲ့ ပညာရေးဝန်ထမ်း ၁၂ ဦး သေဆုံး ၊ ၁၅ ဦး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ကြပါတယ်။

(၁) အချို့က ပြောကြတယ်။ တော်တော်ချော်တဲ့လူတွေတဲ့။ တချို့ကလည်း ပြောတယ်၊ တော်တော်ချော်တဲ့ သူတွေ၊ “ဘာလို့လဲဗျ” မေးကြတဲ့အခါ ကြွေဇွန်းနဲ့ ကြာဆံဟင်းကို ခပ်နေတာ ပါးစပ်ထဲရောက်ဖို့ မပြောနဲ့ ဇွန်းထဲပါဖို့နောက်ခြောက်လလောက် ကြာဦးမယ်မို့ပါတဲ့။ သိပ်ကြာမယ် မထင်ပါဘူး။ နွားရူးဆူးတိုး။

အနောက်နေသည် စေတီတစ်ဆူ၊ ထုံးဖြူဖြူကို ပူဇော်ကန်တော့၊ ခပ်ဖျော့ဖျော့။ ညောင်ပင်အိုသည် လေကိုလက်ခံ၊ ရွက်ခတ်သံနှင့် တေးထံတျာနော့၊ ခပ်ပျော့ပျော့။

ယနေ့မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆေးလိပ်၊ ဆေးရွက်ကြီး၊ ကွမ်း၊ ဆေးငုံခြင်းများကို စွဲလမ်းကြရသည့် အကြောင်းရင်းသည် ဆေးရွက်ကြီး တွင်ပါရှိသော နီကိုတင်းဓာတ်၏အာနိသင်ကြောင့် ဖြစ်ပါ သည်။ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းနှင့် ကွမ်းစားခြင်းတို့ လျော့နည်း ပပျောက်ရေး၊ ၎င်းအမူအကျင့် များနှင့် ဆက်စပ်သည့်ရောဂါများ ဖြစ်ပွားမှုလျှော့ချနိုင်ရေး စသည်တို့အတွက် ဆေးလိပ်နှင့် ဆေးရွက်ကြီးထွက်ပစ္စည်းသောက်သုံးမှု ထိန်းချုပ်ရေးဥပဒေကို ၂၀၀၆ ခုနှစ်က ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ရာ ယခုဆိုလျှင် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုထက် ၁၅ နှစ်ကျော်လွန်လာခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါသည်။ ယင်းဥပဒေအရ ဆေးလိပ်ဘူးများတွင် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့် ကျန်းမာရေးဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေနိုင်ကြောင်း သတိပေးစာတန်း၊ အဆုတ်နှင့် ပါးစောင်တို့တွင် ကင်ဆာရောဂါဖြစ်ပွားပုံများကို ဖော်ပြထားသည်။ သတင်းစာများ၊ ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် ရေဒီယို စသည့် ဘက်ပေါင်းစုံ သတင်း မီဒီယာများမှ သတိပေး နှိုးဆော်ထားသည့်အတွက် ပြည်သူလူထုအကြား နီကိုတင်းအဆိပ် ဆိုးကျိုးများကို အထိုက်အလျောက် အသိပညာဝင်ရောက်နေကြပြီဖြစ်သော်လည်း စွဲလမ်းမှုကို ဖြတ်မရဖြစ်နေကြသေးသည်။

မကောင်းသောအကျင့်ကို “ဒုစရိုက်”ဟု ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့ သိထားကြ၏။ ပါဠိဘာသာစကား “ဒုစ္စရိတ”ကို မြန်မာမှုပြုထားခြင်း ဖြစ်သည်။ အကုသိုလ်ဟုလည်းခေါ်၏။ ပထမဆုံး အဆုံးအမ ဖြစ်သည့် မကောင်းမှုရှောင်ရန်အတွက် မကောင်းမှုဆိုသည်ကို သိထားရမည်။ မကောင်းသော အမှု ဆယ်မျိုးရှိ၏။ ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးဟု ခေါ်၏။

မိမိတို့နိုင်ငံ၏ မျှော်မှန်းသက်တမ်း ယခုထက် ပိုမိုမြင့်မားလာစေရေးနှင့် လူတိုင်း ရောဂါဘယ ကင်းရှင်း၍ ကျန်းမာသန်စွမ်းစွာဖြင့် သက်တမ်းစေ့ နေနိုင်ရေးအတွက် နိုင်ငံသားတိုင်း အာဟာရပြည့်ဝ မျှတညီညွတ်စွာ စားသောက်နေထိုင်သည့် အလေ့အထများ ပေါ်ပေါက်လာစေရေးသည် အခြေခံ လိုအပ်ချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ညီညွတ်မျှတသည့် အာဟာရပြည့်ဝစွာ မရရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပွားသည့် ရောဂါအမျိုးမျိုးသည် လူတစ်ဦးတစ်ယောက်အနေဖြင့် မိခင်၏ ဝမ်းတွင်းတွင်ရှိချိန်၊ မွေးကင်းစကလေး အရွယ်မှစ၍ အရွယ်ရောက်သည့်အချိန်၊ အသက်အရွယ်ကြီးရင့်လာချိန်အထိ အမျိုးမျိုး တွေ့ကြုံခံစားရစေနိုင်ပါသည်။ အသက်ငယ်ရွယ်စဉ် ကာလတွင် အာဟာရဓာတ်ချို့တဲ့ မှုများကြောင့် အသက်ဆုံးရှုံးသည်အထိ ဖြစ်ပွားနိုင်ပြီး အသက်အရွယ် ကြီးရင့်ချိန်တွင် မလိုအပ် သော အာဟာရဓာတ်များ လွန်ကဲစွာစားသုံးခြင်းမှတစ်ဆင့် နောက်ဆက်တွဲ အဝလွန်ရောဂါ၊ ဆီးချိုရောဂါ၊ နှလုံးရောဂါစသည့် မကူးစက်တတ်သည့်ရောဂါများဖြစ်ပွား၍ လူ့သက်တမ်းစေ့ မနေရဘဲစောစီးစွာ သေဆုံးနိုင်သည့် အန္တရာယ်ကို ဖြစ်စေနိုင်ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေကို ၇-၈-၂၀၁၃ ရက်နေ့တွင် ပြဋ္ဌာန်း ခဲ့ကာ အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေးကော်မရှင်ကို ၂၅-၂-၂၀၁၄ ရက်နေ့တွင် စတင်ဖွဲ့စည်း ခဲ့သည်။ အဂတိလိုက်စား မှုတိုက်ဖျက်ရေးကို အမျိုးသားရေးတာဝန်တစ်ရပ်အဖြစ် ခံယူလျက် သန့်ရှင်းသောအစိုးရနှင့် ကောင်းမွန်သော အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်တို့ကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည် မှာသက်တမ်းကာလ ခုနစ်နှစ်ကျော်ပင် ရှိခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ယခုအခါ အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးလုပ်ငန်းများကို အတိုင်းအတာတစ်ခု အထိ အောင်မြင်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

စီမံကိန်း၊ စီမံချက်အားလုံး ကောင်းပါသည်။ မှန်ပါသည်ဟုဆိုလို့မရပါ။ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဝန်ထမ်းများရဲ့ စွမ်းရည်၊ အုပ်ချုပ်ထောက်ပံ့မှုပိုင်းဆိုင်ရာ ပြည့်စုံမှု ရှိ/ မရှိ အခြေအနေ၊ စီမံကိန်း Design၊ ဆောင်ရွက်အကောင်အထည်ဖော်သည့် နည်းလမ်း၊ ပြည်သူ/ ကော်မတီများရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်၊ M&E စနစ်ကောင်းမွန်မှု ရှိ/ မရှိ၊ နှစ်စဉ်ပုံမှန်ဆန်းစစ်ခြင်း၊ သုံးသပ်ခြင်း ရှိ/မရှိ၊ ကောင်းတာတွေကို ပိုကောင်းအောင်လုပ်ခြင်း၊ မကောင်းတာတွေကိုပြင်ခြင်း စတာတွေပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်။ ကျေးလက်ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဦးစီးဌာနဟာ မြစိမ်းရောင်စီမံကိန်း ဆောင်ရွက်ရာမှာ CDD စီမံကိန်းမှ အတွေ့အကြုံကောင်းဖြစ်တဲ့ နှစ်စဉ် သုံးသပ်ခြင်း၊ ဆုပေးခြင်း၊ လိုအပ်ချက်များကို ပြင်ဆင်ခြင်း၊ Manual ပြင်ဆင်ခြင်းများ နှစ်စဉ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။ ပုံမှန်သုံးသပ်နေသလို လွတ်လပ်သော အဖွဲ့ အစည်းများနှင့်လည်း ပူးပေါင်းစစ်တမ်းကောက်ယူ သုတေသနပြုလုပ်ဆန်းစစ်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါတယ်။