၃၈-ဖြာမင်္ဂလာ ကဗျာများထဲက ဆဋ္ဌမမြောက်ကဗျာပေါ့ကွယ်။ “ရှောင်ကြဉ်ရေးမင်္ဂလာ” ကဗျာလို့ခေါ်တယ်။ ရှောင်ကြဉ်ရေးမင်္ဂလာလေးပါးကို ကဗျာအဖြစ် ဆရာကြီးဒဂုန်ဦးဆန်းငွေက ရေးစပ်သီကုံး ခဲ့တာဖြစ်တယ်။ 

အကျိုးစီးပွား ပဋိပက္ခဆိုသည်မှာ “မည်သူမဆို ရာထူးတာဝန်အရ ပေးအပ်ထားသည့် လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို အသုံးပြုကာ ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်ခြင်းနှင့် လုပ်ငန်းတာဝန်များ ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့တွင် “ကိုယ်ကျိုးစီးပွားကို” ဦးတည်သော ပြုမူဆောင်ရွက်မှုများ ပြုမူလုပ်ဆောင်သည့်အခြေအနေကို ဆိုလို သည်” ဟု အောက်စ်ဖို့ဒ်အဘိဓာန်တွင် ဖော်ပြထားပါသည်။ နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းဆိုသည်မှာ အများပြည်သူ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် လုပ်ပိုင်ခွင့်အပ်နှင်းခံရသူများဖြစ်ရာ

ပဲပုပ်၊ ပဲ၊ ပြောင်း၊ သစ်သီးဝလံ၊ ပန်းမန်နှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက် စသည့် တောင်ကြီးဒေသ ထွက်ကုန်များသည် ဖြူ၊ နီ၊ ပြာ၊ ဝါအရောင်စုံဖြင့် လတ်ဆတ်နေသည်။ တောင်ကြီးဈေးအတွင်း ဈေးဖွင့်ချိန် နံနက်ခင်းမှသည် ဈေးသိမ်းချိန် ညနေပိုင်းအထိ ရောင်းဝယ်လှုပ်ရှားမှုများဖြင့် စည်ကားနေသည်မှာ ဒေသလူမှုစီးပွား ဝေစည်ဖွံ့ဖြိုးမှုကို လှစ်ဟပြသနေသကဲ့သို့ပင်။

နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ လူနေမှုအဆင့် မြင့်မားရေးတို့အတွက် လိုအပ်လျက်ရှိသော၊ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုလျက်ရှိသော လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသည် “သုံးတတ်လျှင်ဆေး မသုံးတတ်လျှင် ဘေး”ဆိုသကဲ့သို့ စနစ်တကျ သတိတရားဖြင့် သုံးစွဲပါက အကျိုးရှိသော်လည်း သတိလက်လွတ်၊ မဆင်မခြင်၊ ပေါ့ပေါ့ဆဆ သုံးစွဲကြပါက ရာသီမရွေး လျှပ်စစ်အန္တရာယ် ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပေသည်။

မတူကွဲပြားခြင်းများရှိလင့်ကစား အများအကျိုး ထမ်းသယ်ပိုးဖို့ စိတ်ဆန္ဒတူသူများဖြင့် စုပေါင်းဖွဲ့စည်းထားသည့် အများဆန္ဒနှင့်အညီ စီမံခန့်ခွဲလျက်ရှိသည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ကမ္ဘာပေါ်တွင် မားမားမတ်မတ် ရပ်တည်လျက်ရှိနေပေသည်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၏ အကျိုးရလဒ်ကို ယင်းအဖွဲ့တွင် ပါဝင်သူများ အချိုးကျ ခွဲဝေရရှိစေခြင်းဖြင့် ရာစုနှစ် နှစ်ခုနီးပါး သက်တမ်းရှည်လျားခဲ့သည့် အဖွဲ့အစည်းကို ရည်ညွှန်းရလျှင် သမဝါယမအဖွဲ့/ အသင်းကို ပြဆိုရမည် ဖြစ်ပေသည်။

ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ လူသားများအားလုံးရဲ့ ဘုံရန်သူများထဲမှာ မူးယစ်ဆေးဝါးနဲ့ စိတ်ကိုပြောင်းလဲစေသော ဆေးဝါးများကလည်း တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်ပါတယ်။ သမိုင်းကြောင်းကို ပြန်ကြည့်မယ်ဆိုရင်တော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဘိန်းစိုက်ပျိုးမှုကို ကျောက်ခေတ်ရဲ့ နောက်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်တဲ့ ဘီစီ ၅၀၀၀ ကျော်လောက်ကတည်းက မြေထဲပင်လယ်ဒေသတစ်ဝိုက်မှာ စတင်တွေ့ရှိပြီး ဘီစီ ၃၄၀၀ ခန့်လောက်မှာတော့ ဘိန်းကို ဝယ်ယူစုဆောင်းခြင်းတွေ အစပြုခဲ့ကြပါတယ်။ အစကနဦးမှာတော့ လူတွေဟာ ဘိန်းကို ကျန်းမာရေးရည်ရွယ်ချက်အတွက် အသုံးချခဲ့ကြပေမယ့် ၁၁ ရာစုလောက်ကနေ စတင်လို့ ဖြေဖျော်ရေးသုံးပစ္စည်း (recreational use) တစ်ခုအဖြစ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စတင် အသုံးပြုလာကြပါတယ်။

ပလတ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုများသည် သမုဒ္ဒရာ၏အစိတ်အပိုင်းအားလုံးကို စိမ့်ဝင်သွားပြီဖြစ်ကြောင်း သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့(WWF)က ယခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၈ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ပလတ်စတစ်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာ သဘောတူစာချုပ်ကို အမြန်ဆုံး အကောင်အထည်ဖော်ကြရန် တောင်းဆိုထားသည်။ WWF က ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာအရ အဏ္ဏဝါမျိုးစိတ်များ၏ ၈၈ရာခိုင်နှုန်းသည် သမုဒ္ဒရာအတွင်း ပလတ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုဒဏ်ကို ခံစားနေကြရပြီး တိရစ္ဆာန်များစွာသည် အဆိုပါပလတ်စတစ်များကို မျိုချမိကြောင်း ယင်းအစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။

ရေစီးသန်လှသည့် သံလွင်မြစ်ကြောင်း၏ တစ်ဖက်တစ်ချက်စီတွင် ယာဉ်ယန္တရားများ အသုံးပြု၍ တာဝန်ကျ ဝန်ထမ်းများ၏ နေ့ဆိုင်း၊ ညဆိုင်း လှုပ်ရှားမှုများဖြင့် သံလွင်မြစ်ကူးတံတားသစ် (တာကော်) တည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းခွင်သည် စဉ်ဆက်မပြတ် လည်ပတ်လျက်ရှိသည်။ တံတားသစ် တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်း၏ ဘေးဘက် တာကော်တံတားဟောင်းကြီးပေါ်မှလည်း ယာဉ်ကြီး ယာဉ်ငယ်များက စဉ်ဆက်မပြတ် သွားလာဖြတ်သန်းနေဆဲ။

မြန်မာနိုင်ငံသည် ခြင်မှတစ်ဆင့်ဖြစ်ပွားရသော ရောဂါဘယမျိုးစုံကို ပုံမှန်ခံစားရလေ့ရှိသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ခြင်ကိုက်ခံရမှုကြောင့် ဖြစ်ပွားသည့် သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါ၊ ဂျပန်ဦးနှောက်ရောင်ရောဂါ၊ ငှက်ဖျားရောဂါနှင့် ဆင်ခြေထောက်ရောဂါတို့ကို ခံစားရလေ့ရှိသည်။ သက်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဌာနများက မိုးရာသီတွင် အဖြစ်များသည့် သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါနှင့် ဂျပန်ဦးနှောက်ရောင်ရောဂါများ ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ရေးအတွက် ဆောင်ရန်၊ ရှောင်ရန် အချက်များကို ထုတ်ပြန်ထားပြီးဖြစ်သည်။ သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါသည် သွေးလွန်တုပ်ကွေး ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး သယ်ဆောင်ထားသော နေ့အချိန်တွင် ကိုက်လေ့ရှိသည့် ခြင်ကျားကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဂျပန်ဦးနှောက်ရောင်ရောဂါသည် ညနေစောင်း နေဝင် ရီတရောအချိန်တွင် ကိုက်လေ့ရှိသည့်ရောဂါပိုး သယ်ဆောင်သော ကျူးလက်စ်ခြင် အကိုက်ခံရခြင်းမှတစ်ဆင့် လူများအား ရောဂါကူးစက်ပျံ့နှံ့စေသည်။ ခြင်ကိုက်မခံရစေရန် နည်းမျိုးစုံဖြင့်ကြိုတင် ကာကွယ်နိုင်သည်။ ခြင်ဆေးခွေများထွန်းညှိခြင်းသည်လည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ခြင်ဆေး ခွေကြောင့်ခြင်အကိုက်ခံရခြင်းမှ သက်သာရာ ရရှိသော်လည်း လူအများစုမှာ ခြင်ဆေးခွေ ထွန်းညှိရာမှ ထွက်ပေါ်လာသောအခိုးအငွေ့အန္တရာယ်ကို သတိပြုမိလေ့မရှိပေ။

(၂၃)ကြိမ်မြောက် မြန်မာ့ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု အဆို၊ အက၊ အရေး၊ အတီး ပြိုင်ပွဲကြီးကို ယခုနှစ်၌ ပြန်လည်ကျင်းပတော့မည်ဖြစ်သည်။ “တိုင်းရင်းသားလူမျိုးတို့၏ ဓလေ့ထုံးတမ်းအစဉ်အလာများကို လေးစားလိုက်နာပြီး အမျိုးသားယဉ်ကျေးမှုစရိုက် လက္ခဏာများ မပျောက်ပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး” ဟူသည့် လူမှုရေးဦးတည်ချက်ကို မြန်မာနိုင်ငံသားတို့က အနုပညာရှင်များနှင့်အတူ ဝိုင်းဝန်းအကောင်အထည်ဖော်ကြခြင်းလည်းဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်သုံးစုကာလက၊ တိတိပပဆိုပါလျှင် လွန်ခဲ့သော ၂၉ နှစ်တာကာလ၊ ၁၉၉၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ပထမအကြိမ် မြန်မာ့ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု အဆို၊ အက၊ အရေး၊ အတီးပြိုင်ပွဲကြီးကို ရန်ကုန်မြို့၌ ကျင်းပနိုင်ခဲ့ခြင်းမှ သန္ဓေတည်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။