တရုတ်နိုင်ငံ ဝူဟန်မြို့၌ ၂ဝ၁၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃၁ ရက်နေ့တွင် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါ(COVID-19)ကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကပ်ရောဂါ (Pandemic) အဖြစ် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့ မြန်မာစံတော်ချိန် ည ၁၁ နာရီ ၁၃ မိနစ်တွင် သတ်မှတ်ကြေညာခဲ့သည်။ ထိုနေ့မှစ၍ လူအချို့သည် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုအပေါ် ထိတ်ထိတ်ပျာပျာဖြစ်လာကြသည်။ မူမမှန်သော လှုပ်ရှားမှုအချို့ကိုလည်း တွေ့ရှိလာရသည်။

ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုမြင့်တက်လျက်ရှိ

ဓမ္မဒူတဒေါက်တာအရှင်ဆေကိန္ဒ၏ပံ့ပိုးမှုဖြင့် မှော်ဘီမြို့နယ်ရှိ ဓမ္မဒူတဇေတဝန်တောရ ဆေကိန္ဒာရာမကျောင်း တိုက်တွင် ကျန်းမာရေးနှင့်အားကစားဝန်ကြီးဌာနကအသွားအလာ ကန့်သတ်စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုခြင်း (quarantine) လုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ထိုကျောင်းတိုက်တွင် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဖြစ်ပွားသည့် နိုင်ငံများမှ ပြည်တွင်းသို့ပြန်လည်ရောက် ရှိလာကြသူများ၊ ရောဂါဖြစ်ပွားသူနှင့် ထိတွေ့ခဲ့သူများမှ မည်သည့် ရောဂါလက္ခဏာ တစ်စုံတစ်ရာမျှ မရှိသူများကို အသွားအလာကန့်သတ်၍ စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုခြင်း (quarantine) လုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ထိုသို့ ဆောင်ရွက်ရာတွင် ကျန်းမာရေးအဖွဲ့များကိုလည်း တာဝန်ချထားမည်ဟုဆိုသည်။ ဝမ်းမြောက်ဖွယ်

 အခုဆိုရင် သင်္ကြန်ကာလ နီးလာတဲ့အတွက် သင်္ကြန်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အကြောင်းအရာတစ်ခုကို ရေးချင်ပါတယ်။ ရေပက်ဖျန်းတဲ့ ကစားနည်းကို မြန်မာနိုင်ငံနည်းတူ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေမှာလည်း ကျင်းပကြတာ အားလုံး သတိထားမိကြမှာပါ။ မြန်မာပြည်မှာ သင်္ကြန်ကို ရိုးရာဓလေ့နဲ့ဆင်နွှဲတဲ့၊ တိုင်းရင်းသား သင်္ကြန်ပွဲတော်တွေလည်း ရှိနေတာ သတိထားမိကြလိမ့်မယ် ထင်ပါတယ်။

 သင်္ကြန်ဟာ မူလက သက္ကတဘာသာကနေလာတဲ့ စကားလုံးဖြစ်ပါတယ်။ ရေးတော့ “သင်္ကြာန္တိ” လို့ ရေးပါတယ်။ အဲဒီကနေမှ “သင်္ကြန်” ဆိုပြီး ပြောင်းရေး လာတာပါ။ အသံထွက်တော့ “သင်းဂျန်၊ သှဂျန်” လို့ ထွက်ရပါတယ်။ နာမ်စကားလုံး ဖြစ်ပါတယ်။ အဓိပ္ပာယ်ကတော့ -

"တက္ကသီလ၊ ဤဌာနသည်၊

မွှေးကြိုင်ပျံ့၊ ကံ့ကော်နံ့နှင့်၊

ခံ့ညားတင့်တယ်၊ ရုပ်ဝင့်ထယ်နှင့်..."

ဤနယ်မြေကို နင်းမိသည်နှင့် စိတ်ခံစားချက်တို့ မပြောင်းလဲလာ၏။ ဟိုစဉ်က ဖတ်ခဲ့ဖူးသည့် နွယ်တမာ၏ -ကဗျာတစ်ပိုင်းတစ်စကို အမှတ်ရမိသလို ဘယ်တော့မှ ပြန်လည်မရနိုင်သည့်တက္ကသိုလ်၏အငွေ့အသက်များကို တွေးတောရင်း ရင်ဖိုလှိုက်မောခဲ့ရသည်။ ဆရာကြီး ဇော်ဂျီက အလွမ်းဆိုသည်မှာ ပြန်လည်တောင့်တလိုသည့် သဘောပါသည်ဟု ဆိုခဲ့ဖူး၏။ အတိတ်ကို ပြန်လည် တောင့်တခြင်းမှန်သမျှ အလွမ်းဟု ဆိုရပါမူ ကျွန်တော့်ထံ တွင် အလွမ်းများ ပြည့်နှက်နေသည်ဟု ဆိုရမည်။

နှစ်သစ်ဦးမှာစတင်ပြီး ဇန်နဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့လောက်မှာ စတင်ဝုန်းဒိုင်းကြဲခဲ့တဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုဟာ နှစ်လအကြာ မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့ကစလို့ တရုတ်မှာ သေဆုံးသူ မရှိတာ၊ ရောဂါပိုးထပ်မံကူးစက်ခံရသူ သိသိသာသာ လျော့နည်းသွားတာစသဖြင့် နိုင်နိုင်နင်းနင်းရှိသွားပြီး ကြောက်မက်ဖွယ် ကူးစက်ရောဂါက လေကြောင်းလိုင်း တွေကတစ်ဆင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၉၅ နိုင်ငံအထိ အံ့အားသင့်ဖွယ် ပျံ့နှံ့သွားပါတယ်။

လူငယ်ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရကို ပါဠိစာပေတွေမှာတော့ “ယုဝ” လို့ ဆိုပါတယ်။ ပါဠိဝေါဟာရ “ယုဝ” ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို “ပျိုမျစ်နုနယ်သူ၊ ငယ်ရွယ်သူ၊ ပဌမအရွယ်၌တည်သူ၊ အရွယ်ရောက်၍ အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံသူ” လို့ ဖွင့်ဆို ထားကြပါတယ်။ ပဌမအရွယ်၌ တည်သူဆိုတာကို “၁၆ နှစ်မှ ၂ဝ နှစ်ရှိသူ”လို့ ဆိုပါတယ်။ အဋ္ဌကထာတွေ မှာတော့ ၁၆ နှစ်မှ ၃၃ နှစ်အထိ အသက်ရှိသူလို့ ဖွင့်ဆို ထားကြပါတယ်။ ဒီဖွင့်ဆိုချက်တွေထဲမှာ “အရွယ်ရောက်၍ အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံသူ” ဆိုတဲ့ ဖွင့်ဆိုချက်ကတော့ လူငယ်ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကို ပိုပြီးပေါ်လွင်စေပါတယ်။

Pandemic ဆိုသည်မှာ

၂၀၂၀ မတ် ၁၁ ရက်မှာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီး (WHO) က ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါ (COVID-19)ကို တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကပ်ရောဂါ(Pandemic disease) အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ကူးစက်ရောဂါများမှာ Epidemic ဆိုရင် တစ်နေရာတည်းမှာပဲ သီးသန့်ဖြစ်နေ တာ၊ En- demic ဆိုရင် အဲဒီနေရာကနေ တခြားနေရာကို ပျံ့လာ တာနဲ့ Pandemic ဆိုရင်တော့ ကမ္ဘာအနှံ့ပျံ့နေတဲ့ သဘောကို ဆိုလိုပါတယ်။

ကမ္ဘာမှာ အဆိုးရွားဆုံး Pandemic (၁၀)ကြိမ် ရှိခဲ့ကြောင်း သိရပါတယ်။

(၁) HIV/AIDS (၂၀၀၅-၂၀၁၂)(သေဆုံးသူ ၃၆ သန်း)

(၂) Flu Pandemic (တုပ်ကွေးရောဂါ)(၁၉၆၈ ခုနှစ်)(သေဆုံးသူ တစ်သန်း)

ယခုရက်တွေအတွင်း သင်ဟာ ဟောင်ကောင်၊ ဆိုးလ် ဒါမှမဟုတ် တိုကျိုမြို့မှာ နေထိုင်သူ တစ်ယောက်ဆိုရင် နှာခေါင်းစည်းမတပ်ဘဲ အပြင်ကို ထွက်လိုက်ပြီဆိုတာနဲ့ သင့်ကိုမနှစ်မြို့တဲ့ အကြည့်တွေကို ရင်ဆိုင်ရပါလိမ့်မယ်။ COVD-19 ဗိုင်းရပ်စ်လို့ အမည်ပေးထားတဲ့ ကူးစက်မြန် ဗိုင်းရပ်စ် စတင်ပျံ့နှံ့ခဲ့ချိန်ကစပြီး တချို့နေရာဒေသတွေမှာ လူတွေအားလုံးနီးပါး နှာခေါင်းစည်းတွေ တပ်ဆင်ထားကြတာကို တွေ့ရပြီး နှာခေါင်းစည်း တပ်မထားတဲ့သူဟာ လူမှုရေးနယ်ပယ်မှာ ဝိုင်းပယ်ခံထားရတဲ့အထိတောင် ကြုံရပါတယ်။

လက်ခံတဲ့နိုင်ငံတွေရှိ

ဆေးတက္ကသိုလ် တတိယနှစ်တွင် ကာကွယ်ရေးနှင့် လူမှုရေးဆေးပညာဘာသာရပ်(Pre-ventive and Social Medicine – PSM) သင်ရသည်။ ထိုသို့ သင်ကြားရာတွင် ကူးစက်ရောဂါတစ်ခု လူအများတွင် ရုတ်တရက်ဖြစ်ပွား လာပါက လုပ်ဆောင်ရန် (Control of infectious disease out break) ကို သင်ရသည်။

တိုင်ရန်လူထု၊ သိမှုအစီရင်ခံ၊ ခွဲထားရန်နှင့်၊ တားပြန်သွားလာ၊ သတ်ခါပိုးမွှား၊ ဆေးဝါးမကျန်၊ ထိုးနှံ ပါဆေး၊ တိုက်ခါကျွေး၍၊ ဖြန့်ပေးပညာ၊ ဤကိုးဖြာ မှတ်ပါ ကာကွယ်ရေး။

(၁) တိုင်ရန်လူထု(Notification)

ကမ္ဘာတစ်ဝန်း၌ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုသည် မြန်ဆန်လျက်ရှိသည့်အတွက် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများက လည်း ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေးလုပ်ငန်းစဉ်များကို အရှိန်အဟုန်မြှင့် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

ယခုအချိန်တွင် တရုတ်နိုင်ငံအတွင်း ဗိုင်းရပ်စ်ကူး စက်မှု နှုန်း လျော့ကျသွားသော်လည်း ဥရောပနိုင်ငံများနှင့် အခြားနိုင်ငံများတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုနှုန်း တစ်နေ့ တခြား တိုးတက်မြင့်မားလျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။