လူမှုဝန်းကျင်တွင် ဓမ္မနှင့် အဓမ္မပြောဆိုကြ၊ ရှာဖွေ ကြရာတွင် ယင်း ဓမ္မနှင့် အဓမ္မကို မည်သို့ ဆုံးဖြတ် ကြသည်ဆိုသည်က ပို၍စဉ်။စာဖွယ် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ မဟုတ်ပါက လူတိုင်းသည် မိမိလိုလားချက်နှင့် မိမိအကျိုးစီးပွားဦးတည်နေခြင်းကို ဓမ္မဟု ဆိုကြ ပေလိမ့်မည်။ အထူးသဖြင့် လူများဖြင့်စုပေါင်း နေထိုင်ကြသော အသိုက်အဝန်းတွင် လူအမျိုးမျိုး။ ရှိကြသကဲ့လို့ လိုလားချက်များ။ အမြင်သဘောထားမှာ အယူအဆများနှင့် ရှုထောင့်များအမျိုးမျိုး။ ရှိတတ်ကြသည်။

“နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်း” ဟူသည် ပြည်သူကိုအလုပ်အကျွေးပြုသူ၊ ပြည်သူကို ဝန်ဆောင်မှုပေး နေကြသူများ ဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတစ်ဦး ဖြစ်လာသည်နှင့် ထမ်းဆောင်ရမည့်တာဝန်များ၊ စောင့်ထိန်းရမည့် ကျင့်ဝတ်များ၊ လိုက်နာရမည့် စည်းကမ်းများစွာ ရှိပါသည်။ မိမိတို့နိုင်ငံတွင် မိသားစုဘဝ သာယာလှပရေး၊ အများနှင့်တန်းတူ နေထိုင်နိုင်ရေး၊ မိသားစုအတွင်း ချစ်ခင်ကြင်နာမှု ရှိစေရေးကို အိမ်ထောင်ဦးစီးဖြစ်သူ ဖခင် သို့မဟုတ် မိခင်က မိသားစု စည်းကမ်းများ ချမှတ်ကာ စီမံထိန်းကျောင်းလေ့ရှိပါသည်။ စည်းကမ်းမရှိလျှင် “အကွပ်မရှိသည့် ကြမ်းပရမ်းပတာ” ဟူသော ဆိုရိုးအတိုင်း မဖြစ်ရလေအောင် ထိန်းခဲ့ကြရသည်မှာ လိုက်နာ ကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်မှာ ယနေ့တိုင် ဖြစ်ပါသည်။ အိမ်တစ်အိမ်တွင် အိမ်၏စည်းကမ်းကို မိသားစုဝင်များက လိုက်နာကြသကဲ့သို့ နိုင်ငံတော်နှင့် လုပ်ငန်းအဖွဲ့အစည်းတိုင်းတွင်လည်း မိမိတို့အဖွဲ့အစည်းအတွင်းရှိ ဝန်ထမ်းများ လိုက်နာရန်အတွက် သင့်လျော်သည့် စည်းမျဉ်း၊ စည်းကမ်းများကို သတ်မှတ်ထားကြပါသည်။

ယနေ့ ကမ္ဘာနှင့်အဝန်း လူငယ်ထုတစ်ရပ်လုံးမှာ မူးယစ်ဆေးဝါးအန္တရာယ်နှင့် ကြုံတွေ့နေရပြီး မူးယစ်ဆေးဝါးကို အလွယ်တကူဝယ်ယူသုံးစွဲနိုင်သည့် အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိနေသည်။ လူလုပ်မူးယစ်ဆေးဝါးများ (syntheticdrugs)မှာလည်း အချိန်နှင့်အမျှ ပေါ်ပေါက်လာလျက်ရှိရာ အဆိုပါ စိန်ခေါ်မှုကို ကမ္ဘာနှင့်အ၀န်း ရင်ဆိုင်နေရသည်။ လူလုပ်မူးယစ်ဆေးဝါးများ ချက်လုပ်ရာ တွင် အဓိကကျသော ပရီကာဆာဓာတုပစ္စည်းများမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ထုတ်လုပ်နိုင်ခြင်းမရှိဘဲ စက်မှုဓာတု ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းများ အဓိကထုတ်လုပ်ရာ နိုင်ငံများမှ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဝင်ရောက်လာလျက်ရှိသည်။ မူးယစ်ဆေးဝါးထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ဖြန့်ဖြူး ရေရောင်းဝယ်ခြင်းနှင့် သုံးစွဲခြင်းတို့သည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးတွင် လူသားတို့၏ ကျန်းမာရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးကို ထိခိုက်စေလျက်ရှိရာ လူသားတို့၏ဘဝ ရှင်သန်နေထိုင်ရေးကိုပါ ခြိမ်းခြောက်လျက်ရှိသည်။ လူသားအားလုံးကို အညွန့်တုံးစေမည့် မူးယစ်ဆေးဝါးအန္တရာယ်ကို ဝိုင်းဝန်းစုပေါင်း လက်တွဲ၍ အမျိုးသားရေးတာဝန်တစ်ရပ်အနေဖြင့် ဟန်ချက်ညီညီ ကာကွယ်တားဆီး တိုက်ဖျက်ရမည့်အချိန်အခါလည်း ဖြစ်သည်။

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အထင်သေးအမြင်သေးရှိသူများသည် အလွန်ဝေဖန် တတ်၊ မနာလိုတတ်သည့်သဘောရှိသည်။ အခြားသူများ၏ အောင်မြင် မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မကျေနပ်၊ မိမိ၏မိတ်ဆွေများကိုပင်လျှင်မနာလို၊ ဇနီးများ၊ ခင်ပွန်းသည်များ၊ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးမိတ်ဆွေများ စသည်တို့ကြောင့်မဟုတ်ဘဲ အကြောင်းမဲ့ မနာလိုဝန်တို ဖြစ်နေ တတ်သည်။ သူတို့ကိုယ်သူတို့ မကြိုက်သဖြင့် ဆန့်ကျင်ဘက်လိင် တစ်ယောက်ယောက်က သူတို့ကို ကြိုက်နှစ်သက်မည်၊ ချစ်ခင်မည်ဟု မည်သည့်အခါကမျှ မယုံကြည်။ သူတို့၏ မနာလိုမှုကို သူတို့၏ အိမ်ထောင် ဖက်များအား ချစ်ခင်ကြောင်း၊ အလွန်အမင်းပြောပြကာ ဖုံးကွယ်ထားတတ်ကြသည်။ တကယ်တော့ သူတို့၏ အိမ်ထောင်ဖက် များကို မည်သည့်အခါကမျှ ချစ်လည်းမချစ်၊ ယုံလည်းမယုံကြည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် သူတို့ကိုယ်သူတို့လည်း မည်သည့်အခါကမျှ ယုံလည်းမယုံ၊ ချစ်လည်းမချစ်ခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အကျည်း တန်သော ဝေဖန်ချက်များ၊ မှားယွင်းသောထင်မြင်ချက်များဖြင့် အတင်းအဖျင်းများ၊ ကောလာဟလများကို ပြောလေ့ရှိကြသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အခြားသူများမှာ ဘာမျှမဖြစ်ဘဲ သူတို့သာလျှင် နေစရာမရှိဖြစ်မည်ကို နားမလည်ကြ။ သူတို့၏ စိတ်မချ၊ မလုံခြုံမှုကို တစ်စုံတစ်ယောက်အား အသိအမှတ်ပြုမှု၊ ချီးကျူးမှုနှင့် ရင်ဆိုင်တွေ့ရ သည့်အခါ မကျေနပ်ကြောင်းကိုထုတ်ဖော်ပြောပြခြင်းဖြင့် ထင်ရှားစေသည်။

မြန်မာ့ကျေးလက်လူထုသည် ဇာတ်သမားများကို မျှော်လေ့ရှိ၏။ ဇာတ်သမားတို့ထံမှ မှတ်သားစရာ တစ်ခုခုတော့ ကျန်နေခဲ့သည်မှာ အမှန်ပင်။ ဇာတ်သဘင်ပညာရှင်တို့နှင့် ဆယ့်နှစ်ရာသီပွဲများမှာလည်း အချိတ်အဆက်ရှိ၏။ ပွဲလမ်းအကြီးအကျယ် မရှိလျှင်လည်း ရုပ်ရှင်ကားကြီးများကို ငှား၍ ကြည့်ကြ၏။ ကွင်းလယ်မှာ ပိတ်ကားထောင် နှစ်ဖက်လုံးမှာ ပရိသတ်အပြည့်။ ဝေးလံခေါင်ဖျား ဒေသများတွင်မူ ဇာတ်သဘင်လည်းမရောက်၊ ရုပ်ရှင်လည်း မရောက်။ “စစ်ကြောင်းကြီးငါးကြောင်း” ဟူသော ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ခက်ခက်ခဲခဲ သွားရောက်ကြကာ အသိပညာများ၊ သတင်း အချက်အလက် များကို ဖြန့်ဖြူးရ၏။ ဤတွင် မော်ကွန်းရုပ်ရှင်နှင့် ဗဟို ကျန်းမာရေးဌာနတို့ တွဲမိကြလေသည်။

နှစ်စဉ် ဇွန်လ ၂၆ ရက်နေ့သည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မူးယစ်ဆေးဝါး အလွဲသုံးမှုနှင့် တရားမဝင် ရောင်းဝယ်မှု တိုက်ဖျက်ရေးနေ့ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွက်ဆောင်ပုဒ်သည် “Share Facts On Drugs, Save Lives” ဖြစ်ပြီး “မူးယစ်ဆေးဝါးကင်းစေဖို့ အသိပညာဖြန့်ဝေစို့” ဖြစ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် မူးယစ်ဆေးဝါး၏ ဆိုးကျိုးအန္တရာယ်များကို မျှဝေခြင်းအားဖြင့် လူငယ်များ၏ အသက် ကိုအချိန်မီ ကယ်တင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

လူမှုဝန်းကျင်တွင် ဓမ္မနှင့် အဓမ္မ ပြောဆိုကြ၊ ရှာဖွေ ကြရာတွင် ယင်း ဓမ္မနှင့် အဓမ္မကို မည်သို့ ဆုံးဖြတ် ကြသည်ဆိုသည်က ပို၍စဉ်းစားဖွယ် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့မဟုတ်ပါက လူတိုင်းသည် မိမိလိုလားချက်နှင့် မိမိအကျိုးစီးပွားဦးတည်နေခြင်းကို ဓမ္မဟု ဆိုကြ ပေလိမ့်မည်။ အထူးသဖြင့် လူများဖြင့်စုပေါင်း နေထိုင်ကြသော အသိုက်အဝန်းတွင် လူအမျိုးမျိုး ရှိကြသကဲ့လို့ လိုလားချက်များ၊ အမြင်သဘော ထားများ၊ အယူအဆများနှင့် ရှုထောင့်များ အမျိုး မျိုးရှိတတ်ကြသည်။

သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် Plurality System ကို အသုံးပြုပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် ဆန္ဒမဲအများဆုံး ရရှိသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းက အနိုင်ရပါသည်။ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်သည့် ကိုယ်စားလှယ် လောင်း တစ်ယောက်တည်းရှိနေလျှင်သော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရပြီး ကိုယ်စားလှယ်လောင်း သည် သမ္မတအဖြစ် ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခံ နိုင်ရန်အတွက် စုစုပေါင်းဆန္ဒမဲ၏ သုံးပုံတစ်ပုံထက် ကျော်လွန်ရရှိ ရမည်ဖြစ်သည်။ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲများကို ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှ စတင်ကျင်းပခဲ့ပြီး ၁၉၄၈၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၄၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၆၃။ ၁၉၆၇၊ ၁၉၇၁၊ ၁၉၇၂၊ ၁၉၇၈၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၈၇၊ ၁၉၉၂၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တို့တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ထပ်မံကျင်းပမည် ဖြစ်ပါသည်။ သမ္မတသည် သက်တမ်းတစ်ကြိမ်သာ ရွေးချယ်ခံခွင့် ရှိပါသည်။

တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် အရှေ့အာရှတွင်ပါဝင်ပြီး ကိုရီးယား ကျွန်းဆွယ်၏ တောင်ဘက်ပိုင်း ဖြစ်ကာ အနောက်ဘက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် မြောက်ဘက်တွင် မြောက် ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့နှင့် ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကိန်းဂဏန်းများအရ စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၅၁၇၀၉၀၉၈ ဦး ရှိပါသည်။ မြို့တော်မှာ ဆိုးလ်ဖြစ်ပြီး လူဦးရေ ၂၅ သန်းကျော် (နိုင်ငံလူဦးရေ စုစုပေါင်း၏ ထက်ဝက်ခန့်) နေထိုင်လျက်ရှိပါသည်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် အာရှကျား လေးကောင် သို့မဟုတ် နဂါးလေးကောင်အဖြစ် စင်ကာပူ၊ ထိုင်ဝမ်၊ ဟောင်ကောင်တို့နှင့်အတူ ပူးတွဲသတ်မှတ်ခံရသည့် အာရှတိုက်၏ စီးပွားရေးအင်အားကြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသမ္မတသည် တောင်ကိုရီးယားဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေအရ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်၊ အစိုးရအဖွဲ့ခေါင်းဆောင်၊ ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ် ဖြစ်သည်။ လက်ရှိသမ္မတမှာ မွန်းဂျေးအင်း ဖြစ်သည်။

“သက်သက်ဟိုတလောကရှုမဝထဲက ငြိမ်းကျော် ရဲ့ “ပဉ္စမမြောက်ဆောင်းရက်များ” ဖတ်မိလိုက်သေး လား...” သက်သက် မျက်နှာ ဝင်းခနဲ လက်သည်။ “ ဖတ်လိုက်ရတယ်ကိုနိုင်လင်း၊ အရမ်းကောင်း တာပဲနော်။ အရေးအသားလည်း ဆန်းတယ်။ စကားလုံးလေးတွေလည်း သိပ်လှတယ် ” ၊ “ဟုတ်တယ်။ ကျွန်တော် ဖတ်ရင်းနဲ့ ကြက်သီး တောင် ထတယ်။သူ့လက် အဲလောက်ကောင်းမှန်း လည်း သိမှ မသိဘဲ။ ဟိုအရင် သူ့ဝတ္ထုတိုတွေပဲ ဖတ်ဖူးနေတာ။ သုသာန်၌ သနပ်ခါး လူးခြင်းတို့၊ ကံ့ကော်တောက ခွေးချေးတို့၊ ဂန္ဓာရုံ၌ အမဲလိုက် ခြင်းတို့နဲ့ ဘာမှမဆိုင်တော့တာ... ”