အားလုံးပါဝင်သော ယဉ်ကျေးသည့် လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်ဆီသို့

ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် မသန်စွမ်းသူများဖြစ်ကြောင်း သိရပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် လည်း ၂၀၁၉ ရှေးဦးသန်းခေါင်စာရင်းအရ မသန်စွမ်း သူ ၅ ဒသမ၉သန်း လူဦးရေ၏၁၂ ဒသမ၈ ရာခိုင်နှုန်းရှိကြောင်း သိရပါသည်။ ထို့ကြောင့်မသန်စွမ်းသူများ၏ အရေးသည် နိုင်ငံအတွက် ဦးစားပေးရမည့်ကိစ္စ တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ မည်ကဲ့သို့ဖြစ်စေ မသန်စွမ်းသူတို့တွင် မသန်စွမ်းမဟုတ်သူတို့နည်းတူ စွမ်းရည်ကိုယ်စီ ရှိကြပါသည်။ ထိုစွမ်းရည်များကို နိုင်ငံအတွက် အမှန်တကယ်အကျိုးရှိအောင် ဆောင်ရွက် ကြရမည်ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ၎င်းတို့အတွက် မသန်စွမ်းမှုအမျိုးအစားအလိုက် တွေ့ကြုံရသည့် အခက်အခဲများ(Barrier) များကို ဖြေရှင်းပေးခြင်း၊ ကျွမ်းကျင်မှုအလိုက် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရန် အခွင့်အရေးပေးခြင်းဖြင့် အားလုံးပါဝင်သော လူ့အဖွဲ့ အစည်းတစ်ရပ်အဖြစ် ဖော်ဆောင်ကြရမည် ဖြစ်ပါသည်။

၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် ကမ္ဘာ့ကုလ သမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် (၄၇/၃) အရ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မသန်စွမ်းသူများနေ့ကို မသန်စွမ်းသူများ၏ အခွင့်အရေးနှင့် ကောင်းကျိုးစီးပွားအတွက် လည်းကောင်း၊ မသန် စွမ်းသူများ၏ ဂုဏ်သိက္ခာတို့ကို အသိအမှတ်ပြု ဆောင်ရွက်နိုင်စေရေးအတွက်လည်းကောင်း မသန်စွမ်းမှုဆိုင်ရာ အရေးကိစ္စတို့ကို သိမြင်နားလည် မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်နိုင်စေရေးအတွက် လည်းကောင်း ရည်ရွယ်ပြီး နှစ်စဉ် ဒီဇင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့ကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမသန်စွမ်းသူများနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။

ကောင်းကျိုးစီးပွားနှင့် အခွင့်အရေးတို့ကို မြှင့်တင်

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမသန်စွမ်းသူများနေ့ကို ကျင်းပရသည့်ရည်ရွယ်ချက်များမှာ လူ့အဖွဲ့ အစည်းနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏ ကဏ္ဍပေါင်းစုံတွင် မသန်စွမ်းသူများ၏ ကောင်းကျိုးစီးပွားနှင့် အခွင့် အရေးတို့ကို မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်ရန်နှင့် နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုနယ်ပယ်ရှိ ကဏ္ဍအသီးသီးတွင် မသန်စွမ်းသူများကြုံတွေ့နေရသည့် အခြေအနေတို့ကို အသိပညာပေး မြှင့်တင်နိုင်ရန်တို့ဖြစ်ကြပါသည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် ကျရောက်သည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမသန်စွမ်းသူ များနေ့အတွက် ကုလသမဂ္ဂမှ ဂုဏ်ပြုသတ်မှတ် သည့်ဆောင်ပုဒ်မှာ “အားလုံးအကျုံးဝင် လက်လှမ်း မီပြီး ရေရှည်တည်တံ့သည့် ကိုဗစ်-၁၉ အလွန် ကမ္ဘာဖြစ်ပေါ်ရေး မသန်စွမ်းသူများ ဦးဆောင်ပါဝင် ကြိုးစားပေး " (Leadership and Participation of Persons with Disabilities Toward an Inclusive, Accessible, and Sustainable post COVID-19 World) ဖြစ်ပါသည်။

ဆောင်ပုဒ်အရ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း မသန်စွမ်းသူများ ထပ်မံရင်ဆိုင်နေရသည့် အခက်အခဲ၊ အတားအဆီးတို့ကို အလေးထားနိုင်ရေးနှင့် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါအား ထိန်းချုပ်ကာကွယ် နိုင်သည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် မသန်စွမ်းသူများ အပါအဝင် လူသားအားလုံး ရေရှည်ဖွံ့ ဖြိုးတိုးတက် နိုင်သော၊ လက်လှမ်းမီပါဝင်နိုင်သော၊ ပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်နိုင်သော အနာဂတ်ကမ္ဘာတစ်ခု မသန်စွမ်းသူများနှင့်အတူ ပူးပေါင်း၍ အသေအချာဖန်တီး ဆောင်ရွက်ရေး တို့ကို အလေးပေးဖော်ပြထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးမှုပန်းတိုင်များ (Sustainable Development Goals- SDGs) ၂၀၃၀ အစီအစဉ် သည် မည်သူမျှနောက်ကျမကျန်ရစ်စေရေးကို ကတိကဝတ်ပြုထားရှိပြီး ဖြစ်ပါသည်။ မသန်စွမ်းသူ များသည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု၏ အကျိုးခံစားခွင့်ရှိသူ များအပြင် ဖန်တီးဆောင်ရွက်နိုင်သူများ ဖြစ်ပါ  သည်။ မြို့ပြဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး လူသားချင်းစာနာ ထောက်ထားမှု၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ် လျှော့ချရေး  အပါအဝင် ဘေးဒဏ်တို့ကိုကြံ့ကြံ့ခံရင်ဆိုင်နိုင်စွမ်းရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်း မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊  လူသားတိုင်းအကျုံးဝင်ပြီး ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခြင်း တို့ကို ဦးတည်သည့်လုပ်ငန်းစဉ်ပြည့်မီနိုင်ရန် မသန်စွမ်းသူများ ပါဝင်ဆောင်ရွက်မှုသည် အရေးကြီးပါသည်။ စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုပန်းတိုင်များ ပြည့်မီနိုင်ရန် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၊ မသန်စွမ်းသူများနှင့် မသန်စွမ်းအဖွဲ့ အစည်းများ၊ ပညာရပ်ဆိုင်ရာအဖွဲ့ အစည်းများ၊ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍ စသည်တို့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရမည် ဖြစ်ပါသည်။

အနာဂတ်အတွက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ

မသန်စွမ်းမှု ပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်ရေးသည် လူ့အခွင့်အရေးများ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှု၊  စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၊ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုနှင့် လုံခြုံမှုတို့အတွက်မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါသည်။ ၂၀၃၀ အစီအစဉ်ဖြစ်သည့် စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ပန်းတိုင်များ၏ မည်သူမျှ နောက်ကျမကျန်ရစ်စေရေးဟူသော အခြေခံမူအတွက်လည်း အဓိကအရေးပါသည်။

မသန်စွမ်းသူများ၏ အခွင့်အရေးတို့ကို ပြည့်မီ ရန် ဆောင်ရွက်ရေးသည် တရားမျှတမှုအတွက် သာမက လူသားအားလုံး၏ အနာဂတ်အတွက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုလည်း ဖြစ်ပါသည်။

ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါသည် မသန်စွမ်းသူများ အတွက် ရှိပြီးသားမညီမျှခြင်းတို့ကို ပိုမိုကြီးမား စေခြင်း၊ မသန်စွမ်းသူများ ဘေးဖယ်ခံထားရခြင်း၏ အတိုင်းအတာကို မြင်သာစေခြင်း၊ မသန်စွမ်းမှု ပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်ရေးလုပ်ငန်းသည် အရေးပါကြောင်းကို ထင်သာမြင်သာရှိစေခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ် စေပါသည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ တစ်ဘီလီယံရှိသော မသန်စွမ်းသူများသည် လူ့အဖွဲ့ အစည်းအတွင်း ချန်လှပ်ထားခြင်းကို အများဆုံးတွေ့ကြုံနေရသည့် အပြင် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါအန္တရာယ်ကြောင့် ထိခိုက်သေဆုံးမှုတို့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ခံစားနေကြပါသည်။

သာမန်အချိန်များတွင်ပင် မသန်စွမ်းသူများသည်  ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု၊ ပညာရေး၊ အလုပ်အကိုင်၊ ရပ်ရွာအတွင်း ပါဝင်ဆောင်ရွက်မှု အခွင့်အလမ်းတို့ကို  နည်းပါးစွာ ရင်ဆိုင်နေကြရပါသည်။ မသန်စွမ်းသူများ နောက်ကျမကျန်ရစ်စေရေးအတွက် ဘက်ပေါင်းစုံမှ ပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် လိုအပ်ပါသည်။

ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် လူနေမှုဘဝ ထူထောင်

မသန်စွမ်းမှု ပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် လူတိုင်းအတွက် ပိုမိုကောင်းမွန်သော ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ တုံ့ပြန်ရေးနှင့်ကုစားရေး၊ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ နှိမ်နင်းထိန်းချုပ်ရေးတို့အပြင် မူလ အခြေအနေထက် ပိုမိုသာလွန်ကောင်းမွန်သည့် လူနေမှုဘဝ ပြန်လည်ထူထောင်ပေးနိုင်ရေး (Building Back Better) အတွက်လည်း အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။ ထို့အပြင်ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ၏ ခက်ခဲရှုပ်ထွေးသောအခြေအနေကို မြန်ဆန်ထိရောက်စွာ တုံ့ပြန်နိုင်ရေးနှင့် အကူအညီ အလိုအပ် ဆုံးသူတို့ကို ထောက်ပံ့နိုင်ရေးအတွက်လည်း အထောက်အကူပြုစေပါသည်။

မသန်စွမ်းသူများအတွက် ပေါင်းစည်းပါဝင်နိုင် သော အနာဂတ်ဖန်တီးပုံဖော်ရာတွင် မသန်စွမ်းသူ များကြုံတွေ့နေရသည့် အခွင့်အလမ်းတို့ကို သိရှိနိုင် ရန်၊ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့် မသန်စွမ်းသူ များအပေါ် လက်ခံယုံကြည်သည်စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုပန်းတိုင်တို့ကို ပြည့်မီစေနိုင်ကြောင်း တင်ပြရန်၊ လက်လှမ်းမီရရှိသုံးစွဲနိုင်ရေး ပညာရေး၊ သင့်တော်သော အလုပ်အကိုင်၊ နည်းပညာတီထွင် ဆန်းသစ်မှုနှင့် အားကစားတို့မှတစ်ဆင့် မသန်စွမ်းသူ များ၏ဘဝ တိုးတက်ကောင်းမွန်ရေးကို အထောက် အကူပြုစေသည့် အဓိကအကြောင်းအရာတို့ကိုရှာဖွေ ဖော်ထုတ်၍ ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ပေးရန် အရေးကြီးပါသည်။

ထို့အပြင် မသန်စွမ်းသူများအတွက် တိုးတက် ကောင်းမွန်သော နည်းပညာရပ်များတီထွင်ဆောင်ရွက် နိုင်ရေး၏ အရေးကြီးပုံကိုသိရှိနိုင်ရန်၊ မသန်စွမ်းသူများအတွက် အထောက်အကူပြု နည်းပညာဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများ၏ အရေးကြီးပုံကို သိရှိနားလည်နိုင်မှု မြှင့်တင်ရန်၊ မသန်စွမ်းသူများအတွက် အများသုံးပုံစံ  အသုံးပြုဆောင်ရွက်နိုင်ရေးအတွက် လိုအပ်ချက်တို့ကို နှီးနှောဖလှယ်ရန်၊ မသန်စွမ်းသူများ၏ အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကွန်ဗင်းရှင်းနှင့် ၂၀၃၀ အစီအစဉ်ဖြစ်သည့် စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု တို့၏ ရည်ရွယ်ချက်များ ပြည့်မီစေရေးနှင့် ဆက်စပ် သည့်အကြောင်းအရာတို့ကို သိရှိနားလည်နိုင်ရန်လည်း ထုတ်ဖော်၍ဆောင်ရွက်ပေး ကြရမည် ဖြစ်ပါသည်။

လက်လှမ်းမီရယူသုံးစွဲနိုင်ရေးသည် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ အလုပ်အကိုင်၊ စီးပွားရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု စသည့်နယ်ပယ်အသီးသီးတွင် ရောယှက်ပါဝင်နေကြောင်းနှင့် မသန်စွမ်းသူများနှင့် စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုပန်းတိုင်များ ဆက်စပ်နေပုံတို့သည် လည်း အရေးတယူဆောင်ရွက်ရမည့် လုပ်ငန်း တစ်ခုဖြစ်သည်။

ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါအလွန် နယ်ပယ်ကဏ္ဍ အသီးသီးတွင် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးတို့ကို ဆောင်ရွက်ရာတွင် သက်ကြီး မသန်စွမ်းသူများ၊ မသန်စွမ်းအမျိုးသမီးများ၊ မသန် စွမ်းကလေးသူငယ်များ၊ မသန်စွမ်းလူငယ်များ၏ အတွေ့အကြုံ၊ လိုအပ်ချက်တို့ကို သိရှိနိုင်ပြီး ကိုဗစ်-၁၉ အလွန် လူသားအားလုံး ပေါင်းစည်းပါဝင်နိုင် စွမ်းရှိသည့် ကမ္ဘာတစ်ခု ဖန်တီးနိုင်ရေးအတွက် ရင်းနှီးစွာ လက်တွဲပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သွားနိုင်ရေး သည် အရေးတစ်ယူဆောင်ရွက်ရမည့် ကိစ္စတစ်ရပ် ဖြစ်သည်။

မသန်စွမ်းသူများ ပြုစုစောင့်ရှောက်ရေးနှင့် လေ့ကျင့်ပျိုးထောင်ရေးသည် နိုင်ငံတစ်ခု၏ လူ့စွမ်း အားအရင်းအမြစ် စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့်ဆက်စပ်နေပါသည်။ မသန်စွမ်းသူများ အများပြည်သူနည်းတူ လူမှုဘဝ နယ်ပယ်အသီးသီးတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် လူတိုင်းအကျုံးဝင်ပညာရေး (Inclusive Education) ကို အလေးထားအကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက် ရန် လိုအပ်ပါသည်။

မိဘများ၏အခန်းကဏ္ဍ အလွန်အရေးပါ

ထိုသို့ဆောင်ရွက်ရာတွင် မသန်စွမ်းသူများ၏ မိဘနှင့်၎င်းတို့နေထိုင်ရာ ပတ်ဝန်းကျင်အဖွဲ့အစည်း သည် အဓိကကျပါသည်။ ငယ်စဉ်အချိန်မသန်စွမ်းမှု စတင်ဖြစ်ပွားချိန်တွင် အရေးကြီးသောအချက်မှာ ရှေးဦးအရွယ် ကလေးသူငယ်ဖွံ့ဖြိုးရေး အခြေအနေ တိုင်းတာစစ်ဆေးမှုနှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး (Early Childhood Intervention) ဝန်ဆောင်မှုများ ရရှိနိုင်ရန် ဆောင်ရွက်ပေးရမည် ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းဝန်ဆောင်မှုရရှိနိုင်ရန် မိဘများ၏ အခန်းကဏ္ဍသည် အလွန်အရေးပါကြောင်း တွေ့ရှိရမည် ဖြစ်ပါသည်။

မသန်စွမ်းသူများ အများနည်းတူ စွမ်းဆောင် ရည်ရှိကြောင်းနှင့် စွမ်းဆောင်နိုင်စွမ်းတို့ကို သိရှိတွေ့မြင်နိုင်ရေးအတွက် ၎င်းတို့အပေါ်ထားရှိသည့် အမြင်သဘောထားများ အပြုသဘော ဆောင်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ ၎င်းတို့၏ စွမ်းဆောင်နိုင်စွမ်း၊ အများနည်းတူ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက် နိုင်စွမ်းရှိကြောင်း ပြသနိုင်ရန် အခွင့်အရေးပေးရမည် ဖြစ်ပါ သည်။ ပညာသင်ကြားသည့်အရွယ်တွင် ပညာသင်ကြားနိုင်ခွင့်၊ အလုပ်လုပ်ကိုင်သည့်အရွယ်တွင် အလုပ်အကိုင် ဆောင်ရွက်ခွင့်တို့ကို ရရှိနိုင်ရန် ဆောင်ရွက်ပေးရမည် ဖြစ်ပါသည်။ သို့မှသာ ၎င်းတို့သည် အများနည်းတူ စွမ်းဆောင်နိုင်သူများ၊ ဖန်တီးတီထွင် ဆောင်ရွက်နိုင်သူများဖြစ်ကြောင်း တွေ့မြင်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

သို့ပါ၍ မသန်စွမ်းသူများသည်လည်း နိုင်ငံတော်၏ တန်ဖိုးရှိလူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်တစ်ခု ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးအတွက် စွမ်းအားတစ်ရပ်လည်း ဖြစ်ပါသည်။ မသန်စွမ်းသူများကို သူတို့၏ကျွမ်းကျင်မှုအလိုက် ပါဝင်ခွင့်၊ ဦးဆောင်ခွင့် ပေးခြင်းဖြင့် ကိုဗစ်-၁၉ အလွန် နိုင်ငံ့လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများတွင် ပါဝင်ခွင့်ပေးပြီး အတူလက်တွဲ ဆောင်ရွက်ကြပါစို့လို့ ပြောကြားရင်း ဒီဇင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် ကျရောက်သော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမသန်စွမ်းသူများနေ့ကို ကြိုဆိုဂုဏ်ပြုအပ်ပါသည်။ ။

ကိုးကား  www.un.org.desa

ကိုကွေး (ဘူမိဗေဒ)