ပထမတစ်ချီ ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပေမယ့် ဒုတိယအကြိမ် တစ်ကျော့ပြန်ဝင်လာပြီး ကူးစက်ပျံ့နှံ့နေတဲ့၊ မျိုးဗီဇပြောင်းလဲသွားတယ်လို့ဆိုတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ရောဂါပိုးကတော့ နိုင်ငံတစ်ဝန်း မွှေနှောက်ပျံ့နှံ့နေတယ်။

ကိုဗစ်-၁၉ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါက တစ်ကမ္ဘာလုံးကို ခြိမ်းခြောက်အန္တရာယ်ပေးလျက်ရှိပါသည်။ ကူးစက်မြန်ရောဂါဖြစ်ပွားခြင်းကို အရှိန်အဟုန်မြင့်စေသည့် အကြောင်းအရာများအနက် ဘားများ၊ နိုက်ကလပ်များနှင့် ကာရာအိုကေများ၊ အနှိပ်ခန်းများ စသည့် လူအချင်းချင်း ထိတွေ့မှုများသည့်နေရာများသို့ သွားလာခြင်းကလည်း အများဆုံးပါဝင်လျက် ရှိပါသည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးရှိ ကျန်းမာရေးပညာရှင်များက လပေါင်းအတော်ကြာကြာ နေ့စဉ်ရက်ဆက် မည်မျှပင်အသိပေးစေကာမူ မလိုက်နာလိုသူများက ရောဂါကူးစက်ရန် အန္တရာယ်အပြည့်ရှိနေ သည့် မိုးလုံလေလုံနေရာများ၊ လေဝင်လေထွက်အားနည်း သည့်နေရာများနှင့် လူစုလူဝေးဖြင့် စားသောက်အပန်းဖြေကြသည့် နေရာများသို့ သွားမြဲတိုင်းသွားခဲ့ကြသည်။ ယင်းသို့သောနေရာမျိုးတွင် စကားပြောရန်၊ သီချင်းဆိုရန်၊ အဖျော်ယမကာသောက်သုံးရန်၊ အစားအစာစားရန် စသည့်အကြောင်းများကြောင့် မိမိတို့တွင် တပ်ထားသည့် ပါးစပ်နှာခေါင်းစည်းကို အခိုက်အတန့်မျှ ချွတ်လိုက်မိ သည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက်မမြင်ရသော မကောင်းဆိုးရွား တစ်ကောင်သဖွယ် အလစ်ချောင်းနေသည့် ကမ္ဘာပတ်ဗိုင်းရပ်စ် ကိုဗစ်-၁၉ က အခွင့်ကောင်းယူကာ ဝင်ရောက်သွားမည် ဖြစ်သည်။

၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် ပါဝင် ယှဉ်ပြိုင်ကြမည့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ စာရင်းကို သက်ဆိုင်ရာ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲများက အတည်ပြုထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

ကျွန်မတို့အားလုံး တွေ့ကြုံရင်ဆိုင်နေကြရသော ကိုဗစ် - ၁၉ ကပ်ရောဂါသည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် စတင် ဖြစ်ပွားလာခဲ့သည်မှာ ခုနစ်လကျော်လာခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါသည်။ ကပ်ရောဂါပြီးဆုံးမည့်ကာလကို ကျွန်မတို့အားလုံး ယခု ထက်တိုင် မမှန်းဆနိုင်သေးပါ။ UNESCO ၏ အချက် အလက်များအရ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်မှာ Lockdown အခြေအနေတွင် နေထိုင်နေကြရပြီး ၉၁ ရာခိုင်နှုန်းသော ကျောင်းနေအရွယ် ကျောင်းသား ကျောင်းသူများ၏ စာသင်ကျောင်းများမှာ ပိတ်ထားရဆဲ ဖြစ်ပါသည်။ ၂၅ သန်းမျှသော အလုပ်သမားများမှာလည်း အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်ကုန်ကြပါသည်။ အဆိုပါ ကပ်ရောဂါ ကြောင့် ထိခိုက်ရမှုများတွင် ပညာရေးသည်လည်း အထိခိုက်ဆုံး ကဏ္ဍတစ်ရပ်ဖြစ်ပါသည်။ သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရများ၊ ပညာရေးတာဝန်ရှိသူ အကြီးအကဲများနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှုမိတ်ဖက် အဖွဲ့အစည်းများ အားလုံးတို့သည် ကပ်ရောဂါနှင့် အလွန်ကာလများတွင် ရုတ်ခြည်း ပြောင်းလဲသွားသော အခြေအနေများကြောင့် သက်ငယ်၊ သက်ကြီးများ စာတတ်မြောက်ရေးအပါအဝင် ပညာရေး လုပ်ငန်းစဉ်များ အဆက်မပြတ် လည်ပတ်နိုင်စေရန်နှင့် စဉ်ဆက်မပြတ်စေရန် အတူတကွ အစွမ်းကုန်ကြိုးစား အားထုတ်နေကြပါသည်။

ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးစေတီတော်ကို နေပြည်တော်တွင် အောင်မြင်စွာတည်ထားပူဇော်နိုင်ခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါသည်။

ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကြီး ကိုဗစ်-၁၉ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်မှာ လပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်ခဲ့ပါပြီ။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အချို့နိုင်ငံများတွင် နေ့စဉ်ကူးစက်မှု လျော့ကျအောင် ထိန်းချုပ် နိုင်ပြီ ဖြစ်သော်လည်း အချို့နိုင်ငံများ၌ ဒုတိယလှိုင်း ကူးစက်မှု ဝင်ရောက်လာမှုနှင့်အတူ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင်လည်း ကူးစက်ရောဂါပျံ့နှံ့မှုကို ယခုတိုင် မထိန်းချုပ်နိုင်သေးကြောင်း တွေ့ရသည်။

ကမ္ဘာ့မြေမျက်နှာပြင်အထက် မိုင် ၃၀၀ (ကီလိုမီတာ ၅၀၀) ခန့်အထိကို လေထုက လွှမ်းခြုံထားပါသော်လည်း ကျွန်ုပ်တို့ အသက်ရှင်သန်မှုအတွက် ကမ္ဘာမြေပြင်အထက် ၅ မိုင်မှ ၉ မိုင်အတွင်းရှိ လေထုကိုသာ ရှူရှိုက်နိုင်ပါသည်။ သန့်ရှင်းသောလေကို ရှူရှိုက်ရခြင်းသည် သက်ရှိတို့အတွက် အရေးကြီးသောကဏ္ဍတစ်ရပ် ဖြစ်ပါသည်။ တိုးတက်လာသော ခေတ်၏ရေစီးကြောင်းအတိုင်း လူသားတို့တီထွင်ကြံဆဆောင်ရွက်မှုများမှ လေထုညစ်ညမ်းမှုများဖြစ်ပေါ်စေရာ လေထုညစ်ညမ်းမှုသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် ချိတ်ဆက်နေသည်ဖြစ်၍ လေထုညစ်ညမ်းမှုကို လျှော့ချနိုင်မည်ဆိုပါက သက်ရှိများနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်အပေါ်တွင် များစွာအကျိုးဖြစ်ထွန်းလာစေမည် ဖြစ်ပါသည်။

Pollution ဆိုသော ဝေါဟာရကို ယနေ့ခေတ်တွင် လူအများရင်းနှီးနားရည်ဝလောက်ပြီး ဖြစ်သည်။ ညစ်ညမ်းမှု၊ ဖောင်းပွမှုတို့ကို ညွှန်းဆိုလိုသောအခါတွင် ယင်းဝေါဟာရကို အသုံးပြုကြသည်။ ဆိုကြပါစို့။ ရေထုညစ်ညမ်းမှု (Water Pollution)၊ လေထုညစ်ညမ်းမှု (Air Pollution)၊ အလားတူ အသံအဆမတန်ဆူညံမှု (Noise Pollution)၊ မီးရောင်စုံများလိုအပ်သည် ထက် ပိုမိုစူးရှများပြားမှု (Light Pollution) စသည်တို့ဖြစ်သည်။

မိမိတို့ ဆေးလောကမှာ စာတမ်းတွေရေးကြ၊ ဖတ်ကြရင် အစမှာဖြစ်စေ အဆုံးမှာဖြစ်စေ “Disclosure” ဆိုပြီး စာတမ်းနဲ့ပတ်သက်လို့ ပြောဖို့လိုတဲ့ ဖွင့်ဟဝန်ခံချက်ကို ဖော်ပြရေးသားပြောဆိုလေ့ရှိပါတယ်။ အခုရေးမယ့် ဆောင်းပါးအတွက်လည်း မိမိအနေနဲ့ ဖွင့်ဟဝန်ခံချက် ဖော်ပြရေးသားလိုပါတယ်။ မိမိဟာ ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာနရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့် ပုဂ္ဂိုလ်လည်း မဟုတ်ပါဘူး။ USA / NIH က Dr Anthony Fauci လို UK Oxford University က Professor Sarah Gilbert နဲ့ London, Imperial College က Professor Robin Shattock တို့လို ကမ္ဘာကျော် ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်အဆင့်လည်း မဟုတ်ပါဘူး။ မြန်မာပြည်ဆေးလောကမှာ ဆယ်စုနှစ်လေးခုကျော် ဖြတ်သန်းလာခဲ့တဲ့ အငြိမ်းစားဆေးပညာ ရှင်တစ်ဦးပါ။ အခု COVID-19 ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကြီး ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ မိမိအနေနဲ့ သာမန်အများပြည်သူတွေအတွက် ဒီရောဂါနဲ့ပတ်သက်လို့ သိသင့်တဲ့အချက်၊ ဆောင်ရန် ရှောင်ရန်အချက်တွေကို ရေးသားနေတဲ့အခါမှာ ကြောက်အောင်၊ လန့်အောင် ခြောက်လှန့်ရေးတာမဟုတ်ဘဲ လူအများအနေနဲ့ သိသင့်တာနဲ့လုပ်သင့်ပြီး လုပ်နိုင်တာကိုသာ ရေးသားနေတာဖြစ်ပါကြောင်း ပထမဆုံး ဖော်ပြလိုပါတယ်။