တမံဟုဆိုလျှင် သဖန်းဆိပ်ရေလှောင်တမံ၊ ငမိုးရိပ်ရေလှောင်တမံစသည်ဖြင့် မြေပေါ်တွင် တည်ဆောက်ထားသည့် မြေသားတမံ၊ ကွန်ကရစ်တမံများကိုသာ ရင်းနှီးကြပြီး မြေအောက်တမံ (Underground Dam) ဟူသောအသုံးအနှုန်းသည် အများစုအတွက် ရင်းနှီးမှုနည်းပါးသည့် ဝေါဟာရအသုံးအနှုန်းသစ်တစ်ခု ဖြစ်နေနိုင်ပါသည်။

မြန်မာလူမျိုးတို့သည် နေ့စဉ်ချက်ပြုတ်စားသောက်ကြရာတွင် စားသုံးဆီကို အမြဲတမ်းအသုံးပြုကြသည်။ “ဆီရွှဲဖွဲတောင်ဟင်းဖြစ်”ဟု ဆိုစကားပြုရလောက်အောင် ရှေးမြန်မာမင်းများလက်ထက်ကတည်းက ဆီကို နှစ်ခြိုက်စွာ စားသုံးခဲ့ကြပြီး ယနေ့ခေတ်တွင်လည်း ဟင်းချက်ရာမှာဖြစ်စေ၊ ကြော်ရာမှာဖြစ်စေ၊ အသုပ်စားရာမှာဖြစ်စေ ဆီကို မဖြစ်မနေ အသုံးပြု ကြသည်။ စားသုံးဆီဆိုသည်မှာ ချက်ပြုတ်ကြော်လှော်စားသုံးရာတွင် အဆိပ်အတောက်မဖြစ်စေဘဲ စားသုံး ရန် သင့်တော်သောဆီကို ခေါ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် စားသုံးနေသော အသုံးများသည့် ဆီအမျိုးအစားများမှာ မြေပဲဆီ၊ နှမ်းဆီ၊ နေကြာဆီ၊ စားအုန်းဆီနှင့် ပဲပုပ်ဆီတို့ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာပေါ်တွင်နေထိုင်ကြသော လူအပါအဝင် သတ္တဝါများအားလုံးသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု ဘေးကို အနည်းနှင့်အများ ရင်ဆိုင်နေကြရပါသည်။ ကျွန်တော်တို့ နေထိုင်ရာ ကမ္ဘာမြေကြီးသည် ပူနွေးသောအဆင့်မှ ဆူပွက်လာသောအဆင့်သို့ ရောက်ရှိပြောင်းလဲနေပြီဖြစ်ပါသည်။ ကျွန်တော်တို့တစ်တွေ နေ့စဉ်နှင့်အမျှ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု ဖြစ်စဉ်များဖြစ်သည့် ရေကြီးခြင်း၊ မိုးခေါင်ခြင်း၊ ကျန်းမာရေးပြဿနာများ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ဇီဝမျိုးကွဲများ၊ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုများ၊ ရေခက်ခဲမှုနှင့် ရေအရည်အသွေးပြဿနာများ စသည့်အကြောင်းအရာများနှင့် ရင်ဆိုင်နေကြရပါသည်။

ကျွဲ၊ နွား ပေါင်ပုပ်လက်ပုပ်ရောဂါသည် ပြင်းထန်ပြီး သေဆုံးနှုန်းမြင့်သော ဗက်တီးရီးယားရောဂါ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ရောဂါဖြစ်ပွားသည့်နေရာရှိ ကြွက်သားသည် မည်း၍ယောင်လာပြီး စမ်းကြည့်ပါက လေခိုသံ (crackling sound) ကို ကြားရသည်။ တိရစ္ဆာန်သည် အစာစားနှုန်းကျခြင်း၊ အနာကြောင့် လဲကျခြင်းနှင့် အပူချိန်မြင့်တက်လာပြီး သေဆုံးကြသည်။ ကူးစက်စေသောရောဂါ မဟုတ်သော်လည်း ကျွဲ၊ နွားငယ်များတွင် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး သေဆုံးမှုများသော ရောဂါဖြစ်၍ ကျွဲ၊ နွား မွေးမြူရေးများတွင် အလေးထားဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။

လျှပ်စစ်ဓာတ်အားစနစ်တစ်ခု ကောင်းစွာလည်ပတ်နိုင်ဖို့ လျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ခြင်း (Generation)၊ လျှပ်စစ်သွယ်တန်းခြင်း (Transmission) နှင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားဖြန့်ဖြူးခြင်း (Distribution) တို့ကို တစ်ပြိုင်တည်းဆောင်ရွက်ကြရသည်။ လျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်သည့်စက်များမှ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်လုပ်ရာတွင် ထွက်ပြီး အသုံးမရှိလျှင် စက်များအလိုအလျောက် ရပ်ဆိုင်းအောင် စီမံဆောင်ရွက်ထားလေ့ရှိကြသည်။ အဆိုပါထွက်ရှိလာသော လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို မြို့ရွာများသို့ ဖြန့်ဖြူးရေးဆောင်ရွက်နိုင်အောင် ဓာတ်အားစနစ်ကွန်ရက်ကြီးတစ်ခု တည်ဆောက်ထားပြီးလျှင် မဟာဓာတ်အားလိုင်းကြီးများဖြင့် ပင်မဓာတ်အားခွဲရုံ တစ်ခုနှင့် တစ်ခု ဆက်သွယ်ထားပါသည်။ ပင်မ ဓာတ်အားခွဲရုံဟုခေါ်သော ၂၃၀ ကေဗွီ သို့မဟုတ် ၁၃၂ ကေဗွီ ဓာတ်အားခွဲရုံအကြီးစားများ တစ်ခုနှင့်တစ်ခုကို မဟာဓာတ်အားလိုင်းကြီးများက ဆက်သွယ်ပေးထားပြီး သက်ဆိုင်ရာ မြို့ရွာများသို့ ၆၆ ကေဗွီနှင့် ၃၃ ကေဗွီဓာတ်အားခွဲရုံအသေးများမှတစ်ဆင့် ဓာတ်အားလိုင်းတိုင်များဖြင့် ဓာတ်အားဖြန့်ဖြူးပေးပါသည်။ မြို့နယ်တစ်ခုအတွင်း ၁၁ ကေဗွီဓာတ်အားလိုင်းအသေးစားလေးများဖြင့် မိမိတို့ရပ်ရွာရှိ ထရန်စဖော်မာများသို့ ဓာတ်အားဖြန့်ဖြူးပေးထားပြီး ထိုမှတစ်ဆင့် ၀ ဒသမ ၄ ကေဗွီလိုင်း(၄၀၀ဗို့ဓာတ်အားလိုင်း)များဖြင့် ရပ်ကွက်အတွင်း မီးသုံးသူပြည်သူများ၏ နေအိမ်သို့အရောက် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို ဖြန့်ဖြူးပေးနေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

“လွယ်အိတ်လေးလွယ် ရောင်စုံပန်းများနှယ် ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင် ခင်ခင်မင်မင်သွားကြမယ် ကျောင်းသို့ကွယ် ညီညီညာညာ တို့တစ်တွေ ကျောင်းသွားကြမယ် လူတော်လူကောင်း ဖြစ်ဖို့ကွယ် နိုင်ငံတော်အတွက် အားထားဖွယ် အသိစိတ်ဓာတ်တာဝန်အပြည့်နဲ့ ကြိုးစားကြရမယ်” သီချင်းလေးကို YouTube မှာ အမှတ်မထင် နားထောင်မိလိုက်စဉ်မှာ ကလေးတွေနားထဲစွဲစေတဲ့ သံစဉ်နဲ့ အဓိပ္ပာယ်ပါပါ ခပ်တိုတို ရေးစပ်ထားပုံလေးကြောင့် သဘောကျမိပြီး သီချင်းရေးသားသူကို ချီးကျူးကျေးဇူးတင်လိုက်မိတယ်။ ‘ကျောင်းသွားကြမယ်’ သီချင်းကြည့်နေရင်းမှာပဲ ဖုန်းထဲ Message တစ်ခုရောက်လာတာနဲ့ ဖွင့်ကြည့်လိုက်တော့ DBE က ပေးပို့တဲ့ ‘ကျောင်းနေအရွယ် ကလေးအားလုံး အခြေခံပညာ သင်ယူဖို့ ကျောင်းအပ်နှံကြပါစို့’ ဆိုတဲ့ သတင်းစာသား။

စာကြည့်တိုက်သည် စာအုပ်ပေါင်းများစွာတို့၏ နေအိမ်ဖြစ်၏။ စာအုပ်များစွာရှိရာ နေရာဖြစ်၏။ မြန်မာအဘိဓာန်၌ စာကြည့်တိုက်ကို “ကြည့်ရှုလေ့လာရန်၊ ငှားရမ်းရန်စာအုပ်များသိမ်းဆည်းထားရာ အဆောက်အအုံ”ဟု အနက်ဖွင့်သည်။ စာကြည့်တိုက်တွင် အကြောင်းအရာပေါင်းများစွာ၊ ပညာရပ်ပေါင်းများစွာပါရှိသော စာအုပ်စာစောင်၊ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်၊ မဂ္ဂဇင်းတို့သာမက စာအုပ်မဟုတ်သော အခြားလေ့လာစရာအရာများ စနစ်တကျစုစည်းထားသည်။ စာကြည့်တိုက်ကို အံ့ဩဖွယ်ရာအပေါင်းနှင့် ပြည့်လျှမ်းနေသောကမ္ဘာကြီးဟု ဆိုနိုင်၏။

ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ လူတိုင်းလူတိုင်းဟာ ကျန်းမာခြင်းနဲ့ အသက်ရှည်ခြင်းအခွင့်အလမ်းတွေကို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှိသင့်ပါတယ်။ အသက်ရှည်ခြင်းဟာ လူ့ဘဝရဲ့အကြီးမားဆုံးသော အောင်မြင်မှုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော်အသက်ရှည်သူတိုင်း ကျန်းမာသောဘဝကို ပိုင်ဆိုင်ရရှိသူလို့တော့မဆိုနိုင်ပါ။ ဒီအဆိုကို ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့အခြေအနေ ကျွန်တော်တို့လက်ထဲမှာရှိနေပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ကိုယ်တိုင်၊ ကျွန်တော်တို့နေထိုင်ရာပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့အနာဂတ်မျိုးဆက်များအတွက် ၎င်းတို့ရဲ့ဘဝ နှောင်းပိုင်းကာလများကို ကျန်းမာပျော်ရွှင်စွာနေထိုင်သွားနိုင်ဖို့ အတူတကွလက်တွဲ လုပ်ဆောင်ရမယ့်အချိန်ပင်ဖြစ်ပါတယ်။

နွေလေးလတို့အနက် ကဆုန်လသည် နွေ၏ဗဟိုချက်မ အလယ်ကျသောလဖြစ်သည်။ ရှေ့တွင် နွေတစ်လခွဲရှိခဲ့၍ နောက်တွင်လည်း နွေတစ်လခွဲရှိသဖြင့် ကဆုန်လသည် အလယ်ကျနေခြင်းဖြစ်သည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံ နယူးယောက်မြို့ ကိုလမ်ဘီယာတက္ကသိုလ်ကျောင်းသား ကျောင်းသူတွေရဲ့ ယခုနှစ် ဧပြီလကစတင်ခဲ့တဲ့ တက္ကသိုလ်‌ကောလိပ်ဆန္ဒပြပွဲတွေဟာ ယခုအခါ ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ပျံ့နှံ့နေပါပြီ။ အစိုးရလက်ဝေခံလက်နက်ကုမ္ပဏီတွေကနေ အစ္စရေးကို လက်နက်မရောင်းဖို့အရေး၊ အကယ်ဒမစ်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ဩဇာပါဝါကို ထိထိရောက်ရောက်အသုံးချဖို့အရေး တိုက်တွန်းရင်း အစ္စရေးနဲ့ အစ္စရေးကိုထောက်ခံတဲ့ အစိုးရတွေ၊ လက်နက်ကုမ္ပဏီတွေနဲ့ အစ္စရေးနဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေအပေါ် ရပ်တန့်ဖို့ အမေရိကန်နဲ့ အနောက်အုပ်စုကျောင်းသား ကျောင်းသူတွေရဲ့ ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမှုတွေဟာ အလျင်အမြန်ကြီးထွားလျက် ရှိလာနေပါတယ်။