ကျန်းမာခြင်း၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို ဖွင့်ဆိုရာတွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက ကျန်းမာခြင်းဆိုသည်မှာ အနာရောဂါတစ်ခုခု မရှိရုံမျှသာမက ကာယသုခ၊ စိတ္တသုခ၊ မိတ္တသုခတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူ၍ ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။ ခန္ဓာကိုယ်ကျန်းမာရေးနှင့်စပ်လျဉ်း၍ လူ၏ဘဝအစ မိခင်၏ဝမ်းကြာတိုက်တွင် သန္ဓေသားဖြစ်ချိန်မှစတင်၍ သက်ကြီးဘိုးဘွားအရွယ်အထိ မျှော်မှန်းလူ့သက်တမ်းမြင့်မားစွာဖြင့် ကျန်းမာသန်စွမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ရေး၊ စိတ်၏ကျန်းမာရေးနှင့် ပြည့်စုံစေရေးနှင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွင် မိတ်ဆွေသင်္ဂဟများနှင့် ပျော်ရွှင်စွာ အတူတကွနေထိုင်နိုင်ရေးတို့သည် လူတိုင်းအတွက် လိုအပ်လှသည့် “အာရောဂျံပရမံလာဘံ”ဟူသည့် ကျန်းမာခြင်းသည် အဓိကကျသည့် လာဘ်ကြီးတစ်ပါးဖြစ်ပါသည်။ ယနေ့ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများတွင် နိုင်ငံအလိုက် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံသားများ၏ ကျန်းမာရေးကို ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ် ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့် မြှင့်တင်ပေးလျက်ရှိရာတွင် အဓိကမရှိမဖြစ် အခြေခံအုတ်မြစ်မှာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုလုပ်ငန်းများ ဖြစ်ပါသည်။

ကျွန်တော်တို့ ဆရာဝန်ပေါက်စဘဝ လွန်ခဲ့သော နှစ် ၂၀ ကာလကို ပြန်ပြောင်းသတိရမိပါသည်။ ထိုစဉ်က ဆရာကြီးတစ်ဦးက မျိုးဆက်ပွားကျန်းမာရေးနှင့်ပတ်သက်၍ သင်ကြားပေးစဉ် ဖြစ်ပါသည်။ “မိခင်တစ်ဦး ကိုယ်ဝန်ဆောင်တော့မယ်ဆိုရင် ‘က’ သုံးလုံးကို နိုင်ရမယ်ကွ။ (၁) ကျွေးနိုင်ရမယ်၊ (၂) ကျောင်းထားနိုင်ရမယ်၊ (၃) နေမကောင်းရင် ကုနိုင်ရမယ်ဆိုတာ သိထားဖို့လိုတယ်။ မကျွေးနိုင်၊ ကျောင်းမထားနိုင်၊ မကုနိုင်ရင် သူတို့မိသားစုတွေသာ ပြဿနာတက်မှာမဟုတ်ဘဲ ပတ်ဝန်းကျင်ရော၊ လူထုရော နိုင်ငံအတွက်ပါ အကျိုးမဲ့စေတယ်ဆိုတာ တွေးတတ်ရမယ်။ မင်းတို့ဆရာဝန်တွေ၊ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေအားလုံးဟာ နေမကောင်းတဲ့ကလေးတွေကို ကုတာတင်မကဘူး ကျောင်းတက်မယ့်ကလေးတိုင်း ကျန်းမာဖို့၊အစာ ကျွေးနေတဲ့ကလေးတိုင်း အာဟာရပြည့်ဖို့လည်း တာဝန်ရှိတယ်ဆိုတာ မှတ်ထားပါ။ တိုတိုပြောရရင် အမေ့ဝမ်းထဲကနေ သေဆုံးသည်အထိ ပြည်သူလူထုရဲ့နေ့စဉ်ဘဝမှာ ကျန်းမာရေးဌာနနဲ့ မပတ်သက်တာ မရှိဘူး။ တိုင်းပြည်တိုးတက်ချင်တယ်၊ သာယာဝပြောချင်တယ်ဆိုရင် လူတိုင်းကျန်းမာနေဖို့လိုတယ်။ မင်းတို့ အလုပ်တွေများများလုပ်၊ ပြည်သူလူထုကျန်းမာရေးအသိ၊ သတိတိုးပြီး လှုပ်ရှားမှုတိုင်းမှာ သူတို့ပါနိုင်အောင်လုပ်။ လူတွေကျန်းမာမှ နိုင်ငံချမ်းသာမှာဆိုတာ စိတ်ထဲရှိထားကြ” ပါတဲ့။

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ ရာနဲ့ချီတဲ့ (၁၃၅ မျိုးသော) လူမျိုးအစုအပေါင်းတို့နဲ့ ဖွဲ့တည်ရာ ပြည်ထောင်စုကြီးမှာ မျိုးချစ်စိတ်လည်း မရှိရ၊ နိုင်ငံချစ်စိတ်လည်း မရှိရ၊ ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ်လည်း မရှိရဘူးဆိုတဲ့အဖြစ်။

ကနဦး ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု (Primary Health Care- PHC) သည် UHC သို့ ရောက်ရှိရန် အထိရောက်ဆုံးနှင့် ကုန်ကျစရိတ်သက်သာသောနည်းလမ်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါ ကမ္ဘာ‌ပေါ်ရှိ နိုင်ငံ တိုင်းသည် ၎င်းတို့၏လူဦးရေနှင့် အရင်းအမြစ်များ လိုအပ်ချက်များအပေါ်အခြေခံ၍ ကွဲပြားသော နည်းလမ်းများဖြင့် UHC ကို အောင်မြင်အောင် အကောင်အထည်ဖော်ရန် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြသည်။

အဂတိလိုက်စားမှုသည် နိုင်ငံတိုင်း၏ စီးပွားရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် လူမှုယဉ်ကျေးမှုစနစ်များ ယိုယွင်းပျက်စီးစေနိုင်သည်ကို သတိပြုမိ၍ နိုင်ငံတိုင်းက အလေးထားတိုက်ဖျက်လာကြသည့် သတင်းများကို သတင်းစာမျက်နှာများတွင် နေ့စဉ်ဖတ်ရှုနေကြရသည်မှာ အားတက်ဖွယ် ပင်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အဂတိလိုက်စားမှု တိုက်ဖျက်ရေးကွန်ဗင်းရှင်းဖြစ်သည့် ကုလသမဂ္ဂအဂတိ လိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးကွန်ဗင်းရှင်းတွင် ၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၀ ရက်နေ့အထိ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ၁၉၀ နိုင်ငံအထိရှိလာပြီဖြစ်သဖြင့် အဂတိလိုက်စားမှုကို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတိုင်းလိုလိုက ပူးပေါင်းတိုက်ဖျက်နေကြသည်ကို အခိုင်အမာသက်သေပြနေသည်။

အမျိုးသားနေ့သည် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးသမိုင်းတွင် အရေးပါသည့် နေ့ရက်တစ်ရက်ဖြစ်ပါသည်။ ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တို့လက်အောက် ကျရောက်စဉ် နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး၊ အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး လှုပ်ရှားမှုများစွာအနက်မှ နယ်ချဲ့အစိုးရ၏ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်အက်ဥပဒေကို တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများက ဆန့်ကျင်သပိတ်မှောက်ရာမှ အမျိုးသားရေး နိုးကြားတက်ကြွမှု ဖြစ်လာစေသည့် အမျိုးသားနေ့သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော်သည့် ယနေ့ထိတိုင် အရေးပါနေဆဲဖြစ်သည်။

စာသင်ကျောင်းကို ရောက်ရောက်ချင်း ကျောင်းသန့်ရှင်းရေးလုပ်ပါတယ်။ တပည့်တွေဆို မခိုမကပ် အလှည့်ကျသောက်ရေခပ်ပါတယ်။

ရေရှည်တည်တံ့၍ တာရှည်ခံမှုနှင့် ကုန်ကျစရိတ်သက်သာမှုရှိစေရန် လမ်းသစ်များဖောက်လုပ်မှုနှင့် ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းမှုတွင် Lab များ အဆင့်မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် R&D များဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ခေတ်မီနည်းပညာများ အသုံးပြုခြင်းတို့ကို ပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်သင့်ပါသည်။ လမ်းလုပ်ငန်းသုံးပစ္စည်းများ၊ မြေ၊ သဲ၊ ကျောက်၊ ဂဝံ၊ ရိစာ၊ ဒေသအလိုက်ရရှိနိုင်မှု၊ သတ်မှတ်စံချိန်စံညွှန်းပြည့်မီမှု ရှိ/မရှိ တို့ကို သိရှိနိုင်ရန် Research (သုတေသန) ပြုလုပ်မှတ်တမ်းများထားရှိရန် လိုအပ်သကဲ့သို့ Lab များထားရှိပြီး စစ်ဆေးပေးရန်လည်း လိုအပ်ပါသည်။

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအတွက် နိုင်ငံမပြိုကွဲရေး၊ အချုပ်အခြာအာဏာတည်တံ့ခိုင်မြဲရေးတို့အတွက် အရေးကြီးသော လိုအပ်ချက်များစွာရှိသော်လည်း အဓိကအရေးကြီးဆုံးအချက်သည် အမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ်ပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအား ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တို့၏ လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်စေရန် မြန်မာတစ်မျိုးသားလုံးက အမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ် နိုးကြားတက်ကြွမှုအပြည့်ဖြင့် တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သောကြောင့် လွတ်လပ်ရေးကို အရယူနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုကဲ့သို့ တစ်နိုင်ငံလုံးအမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ်များ နိုးကြားတက်ကြွလာစေရန်အတွက် နယ်ချဲ့အစိုးရ၏ ကျွန်ပညာရေးစနစ်ဆိုးဖြစ်သည့် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်အက်ဥပဒေကို ဆန့်ကျင်သပိတ်မှောက်ခဲ့သော ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ် အမျိုးသားပညာရေးလှုပ်ရှားမှုက အစပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

မင်းရန်အောင်ဟု ဝိဂြိုဟ်ပြုလိုက်သည်နှင့် ‘ဝ’ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတိုင်း မက်မန်းခရိုင် မက်မန်းမြို့နယ် မက်မန်းမြို့လေးမှာ တည်ရှိနေသော လင်္ကာဒီပဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းအနီး ကုန်းတော်ပေါ်က မင်းရန်အောင်စေတီတော်မြတ်ကို ရည်ညွှန်းဦးခိုက်လိုက်တာလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ မင်းရန်အောင်စစ်ဆင်ရေးဖြင့် ရှေ့တန်းအမှတ် (၇၇) ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ်ကွပ်ကဲမှုအောက် တပ်ရင်း တပ်ဖွဲ့များက ၁၉၇၉ ခု နိုဝင်ဘာလ ၂၃ ရက်နေ့၌ သံလွင်မြစ်ကူးစစ်ဆင်ရေးကြီး စတင်ဆင်နွှဲပြီး မော်ဖဒေသအား ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်လိုက်ခဲ့ကြသည့် ဖြစ်စဉ်ပန်းချီကားကို ပြန်လည် ခြယ်မှုန်းပြတာလည်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ သို့တည်းမဟုတ် အဆိုပါမော်ဖဒေသတွင် နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကျော် ဝင်ရောက်ခြေကုပ်ယူထားပြီး လွယ်လ၊ လားဟူ၊ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများအပေါ် ဖိနှိပ် ခြယ်လှယ်နေသည့် ဗကပတို့ကို အောင်မြင်စွာ ရှင်းလင်းတိုက်ထုတ်နိုင်ခဲ့ခြင်း အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် တည်ပေးခဲ့သော မင်းရန်အောင်ကျေးရွာလေးနှင့် တစ်စုံတစ်ရာ ပတ်သက်နေတာလည်း ဖြစ်တန်ရာ၏။