သူတို့အားလုံး အတူတူပဲ

နိုင်ငံတကာရေးရာ သုတေသီတစ်ဦး

အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ အတုယူစရာကောင်းတဲ့ အချက်တစ်ချက်ရှိတယ်။ အရေးအကြောင်းဆို သူတို့အားလုံး ညီညွတ်ကြပါတယ်။ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပအတူတူပဲ။ ဥရောပနဲ့ ကနေဒါအတူတူပဲ။ ကနေဒါနဲ့ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်အတူတူပဲ။ ဆိုလိုတာ သူတို့အားလုံးဟာ မဟာမိတ်တွေဖြစ်ပါတယ်။ နေတိုးအဖွဲ့ဝင်တွေ၊ ဥ‌ရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်တွေဖြစ်တယ်။ အချင်းချင်းမဟာမိတ်စာချုပ်တွေရှိတယ်။ သူတို့ မတည့်ဘူးဆိုလည်း ယာယီသာဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံအချင်းချင်းအကျိုးစီးပွားတွေကတော့ ပြိုင်ဆိုင်မှုရှိမယ်။ သို့သော် အရေးအကြောင်း ဆိုသွေးနီးတယ်။

တစုတဝေးတည်း ရပ်တည်

အဲဒီမဟာမိတ်တွေထဲကမှ အမေရိကန်၊ ယူနိုက်တက်ကင်းမ်ဒမ်း (UK)၊ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်ဆိုရင်သမိုင်း၊ နိုင်ငံရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေတူညီကြတယ်။ အင်္ဂလိပ်စကားပြောနိုင်ငံတွေဖြစ်ပြီး တစ်ချိန်က UK အုပ်ချုပ်ခဲ့တဲ့နိုင်ငံတွေလည်းဖြစ်တယ်။ သူတို့တွေက အရင်းဆုံးပဲ။ အင်္ဂလိပ်လိုတော့ Anglosphere လို့သုံးတယ်။ ကမ္ဘာ့စစ်ပွဲကြီး တိုင်းမှာ Anglosphere တွေဟာ အတူတကွ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ကြတယ်။ အနောက်နိုင်ငံတွေဟာ နိုင်ငံတကာအရေးအခင်း တစ်ခုခုဖြစ်လာရင် အစပိုင်းမှာ သူတစ်ခွန်း၊ ငါတစ်ခွန်းနဲ့ စကားများကြပြီး သဘောမညီကြပေမယ့် တကယ့်အရေးအကြောင်း စစ်ပွဲဖြစ်ပြီဆိုရင် အားလုံးတစုတဝေးတည်း ရပ်တည်ကြတယ်။

အပြင်က လေ့လာသူတွေကတော့ သူတို့အချင်းချင်းကွဲနေပြီပေါ့။ သူတို့အချင်းချင်း ချကြတော့မယ်ပေါ့။ ကွဲချင်ကွဲမယ်။ ချသလို ဖြစ်ချင် ဖြစ်မယ်၊ သို့သော် သူတို့ကွဲတာ၊ သူတို့ချတာ၊ သူတို့စည်းအတွင်းကပဲ ဖြစ်တယ်။ စစ်ဖြစ်တာမဟုတ်ဘူး။ အသေအကျေအပြတ်ရှင်းကြတာမဟုတ်ဘူး။ အပြန်အလှန်ငြင်းခုံတယ်။ သူနိုင်ကိုယ်နိုင်ပြောတယ် ဆိုတာ သူတို့ဓလေ့ပဲ။ အားမနာတာ သူတို့ဓလေ့ပဲ။ အခု ထရမ့်ခေတ်မှာ ပိုဆိုးတာပေါ့။ လူရှေ့သူရှေ့လည်း ဆတ်ခနဲ ပြောလိုက်တာပဲ။ ချိန်းပြီးဖျက်ချင်ဖျက်တာပဲ။ နည်းနည်းရိုင်းတယ်ဆိုပေမယ့် အဲဒီရိုင်းတာက ခေတ်စားလာနေတယ်။ သို့သော် သူတို့အချင်းချင်းက နားလည်မှုရှိတယ်။ အချိန်တန်ရင်ပြီးသွားတယ်။ အဲဒီလို အချင်းချင်းစကားများကြ၊ ရန်ဖြစ်ကြ၊ သဘောမတူကြရင်း တစ်ချိန်က အီရတ်လည်း ဒီလိုပဲဝင်တိုက်တာပဲ။ အမေရိကန်တိုက်တော့ အားလုံးတစ်တွဲကြီးပါတာပဲ။ လစ်ဗျားလည်း တိုက်တာပဲ။ ဆီးရီးယားလည်းတိုက်တာပဲ။ အာဖဂန်လည်း တိုက်တာပဲ။

အခုဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ အစ္စရေးနဲ့ အီရန်ပဋိပက္ခကို လေ့လာကြည့်တယ်။ အစ္စရေးနဲ့ အီရန်တင်းမာမှုက အခုမှမဟုတ်ဘူး။ တောက်လျှောက်ရှိနေခဲ့တယ်။ ဟိုး ၁၉၇၉ ခုနှစ် အီရန်တော်လှန်ရေး (Iranian Revolution) ကာလလောက်ကတည်းက ခြေရာ ကောက်လို့ရတယ်။ အခု ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇွန်လထဲမှာ နှစ်နိုင်ငံစစ်ဖြစ်တဲ့အထိ ပေါက်ကွဲထွက်လာတယ်။ အရင်ကလည်း သူတို့ အပြန်အလှန်တိုက်ခိုက်တာ ရှိပေမယ့် အခုလောက်မပြင်းထန်ဘူးပေါ့။

 ဒီနေရာမှာ အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ တုံ့ပြန်ပုံကို ဆွေးနွေးလိုတယ်။ အခုအစ္စရေး-အီရန်အရေးအခင်းမတိုင်မီ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှာ အစ္စရေးနိုင်ငံ အကြမ်းဖက်ခံရတဲ့နောက်ပိုင်း ဂါဇာမှာ အစ္စရေးနဲ့ ဟားမတ်စ်အပြန်အလှန်တိုက်ကြတယ်။ ဖြစ်စဉ်တွေတော့ အသေးစိတ်မရေးတော့ဘူး။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လကစလို့ အစ္စရေးကဂါဇာကို လူသားချင်းကူညီမှုတွေ ပိတ်ဆို့တယ်။ သူတို့နဲ့ အဆင်ပြေတဲ့ INGO တစ်ခုကနေ လူသားချင်းစာနာမှုတွေထောက်ပံ့တယ်။ ဂါဇာကို ထိုးစစ်အသစ်ဆင်နွှဲပြီး ဟားမတ်စ်တွေကို တိုက်တယ်ပေါ့။

အမေရိကန်က အစ္စရေးဘက်က တောက်လျှောက်ထောက်ခံတယ်။ ဥရောပနဲ့ ကနေဒါက လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုကို အကြောင်းပြပြီး အစ္စရေးကို ဝေဖန်တယ်။ သတင်းတွေဖတ်ရင် အမေရိကန်က အစ္စ‌ရေးဘက်၊ ဥ‌ရောပက ပါလက်စတိုင်းတွေဘက်က အဲဒီလိုမြင်တွေ့ရတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ (UN) နဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း အစ္စရေးရဲ့ ဂါဇာက လုပ်ရပ်တွေကို ရှုတ်ချတယ်။ ဆိုတော့ ကြည့်ရင် အစ္စရေးဘက်မှာ အမေရိကန်ပဲ ရှိတဲ့ပုံစံပေါက်တယ်။ ကျန်တဲ့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက ပါလက်စတိုင်းပြည်သူတွေဘက်က ရပ်တည်တဲ့သဘောမြင်ရတယ်။ အစ္စရေးကို ဥရောပ၊ UN နဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက တောက်လျှောက်ဝေဖန်တယ်။ အထူးသဖြင့် UN အဖွဲ့အစည်းတွေက အစ္စရေးကို စစ်ရာဇဝတ်မှုကျူးလွန်တယ်၊ လူမျိုးတုံးသတ်တယ် စသဖြင့် စွပ်စွဲကြတယ်။ လူအများစုအမြင်မှာကတော့ UN က ပါလက်စတိုင်းတွေဘက်က မားမားမတ်မတ် ရပ်တည်နေတယ်ပေါ့။

အားလုံးက လေသံပြောင်းသွား

၂၀၂၅ ခုနှစ်မှာ အစ္စရေးနဲ့ အီရန်တင်းမာမှုတွေ ဖြစ်တဲ့အခါ အမေရိကန်က အစ္စရေးဘက်ကရှိပေမယ့် ဥရောပနဲ့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက အီရန်ကိုမတိုက်ဖို့ အစ္စရေးကိုသတိပေးတယ်။ သံတမန်နည်းနဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာဖြေရှင်းဖို့ တိုက်တွန်းတယ်။ အခုဇွန်လထဲမှာ အစ္စရေးက အီရန်ကို တကယ်လည်းတိုက်ရောအားလုံးက လေသံပြောင်းသွားတယ်။ အီရန်ကို အပြစ်တင်ကြတယ်။ အစ္စရေးဘက်ရပ်တည်ကြတယ်။

အစ္စရေးက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ခုခံကာကွယ်ပိုင်ခွင့်ရှိတယ်ဆိုတဲ့အောက်မှာ ဥရောပအင်အားကြီး တွေဖြစ်တဲ့ ယူနိုက်တက်ကင်းမ်ဒမ်းတို့၊ ပြင်သစ်တို့၊ ဂျာမနီတို့ဟာ အစ္စရေးနဲ့ သွေးစည်းညီညွတ်ကြောင်း ပြခဲ့ကြတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ပြင်သစ်သတင်းစာကြီးတစ်စောင်ဖြစ်တဲ့ Le Mode က ဥရောပခေါင်းဆောင်တွေက ဂါဇာကိစ္စမှာတော့ အစ္စရေးကို ဝေဖန်တယ်။ အခုအီရန်ကိစ္စမှာတော့ အစ္စရေးကို ထောက်ခံတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ခုခံပိုင်ခွင့်သာသုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်သူမဆို တိုက်လို့ ရတယ်ဆိုပြီး ဥရောပရဲ့ နှစ်ဖက်ခွမပြတ်သားတဲ့ မူဝါဒတွေကို ခနဲ့တယ်။

အတိုင်အဖောက်ညီညီနဲ့ သံစုံထွက်လာ

အီရန်ကိုတိုက်တဲ့ကိစ္စမှာ အမေရိကန်ကော၊ ဥရောပကော တစ်သံတည်းထွက်လာပြီဆိုတဲ့အခါကျတော့ UN အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဏုမြူစွမ်းအင်အေဂျင်စီ (IAEA) ကလည်း အရင်က စုံစမ်းမှုတွေမပြတ်သေးသလို ဖြစ်နေရာကနေချက်ချင်းပဲ အီရန်ဟာ နျူကလီးယားနဲ့ပတ်သက်ပြီး လိုက်နာရမယ့် တာဝန်တွေပျက်ကွက်တယ်ဆိုကာ အသံထွက်လာတယ်။ အီရန်က နျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်မယ့် အခြေအနေရှိတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်ကို ထောက်ခံချက်ပေးလိုက်တယ်။ တီးဝိုင်းက အတိုင်အဖောက်ညီညီနဲ့ သံစုံထွက်လာတယ်။ အစကတော့ သူတော်ကောင်းတွေလိုလို၊ အားနည်းတဲ့သူဘက် ရပ်တည်သလိုနဲ့ တကယ်လည်းဖြစ်ကော သွေးကစကားပြောဘိသကဲ့သို့ ညီညာဖြဖြ အစ္စရေးဘက်က ရပ်ကြတာပါပဲ။ အစ္စရေးမှားတယ်၊ အီရန်မှန်တယ်ရေးနေတာမဟုတ်ပါဘူး။ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးရဲ့ ကြောက်စရာကောင်းတဲ့ လှည့်ကွက်အပြောင်းအလဲတွေကို ထောက်ပြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီနေရာမှာ အီရန်က ပါလက်စတိုင်းမဟုတ်ဘူးလေလို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ အီရန်က ဂါဇာမဟုတ်ဘူးလေလို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ UN နဲ့ နိုင်ငံတကာက အစ္စရေးကို လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကျူးလွန်နေပါတယ်လို့ အကြိမ်ကြိမ်စွပ်စွဲနေတဲ့အချိန်မှာ အစွပ်စွဲခံရသူက နောက်ထပ်စစ်ပွဲတစ်ပွဲသာ ဖန်တီးမယ်ဆိုရင် အကယ်လို့ အခြားနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံသာဆို အခြေအနေက တစ်မျိုးဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေး အန္တရာယ်ပြုတယ်ဆိုပြီး NATO ကော၊ UN တပ်တွေကော ဝင်ကြပါလိမ့်မယ်။ အစပိုင်းမှာ အီရန်ဘက်ကပဲ ကာပေးသလိုလို၊ အစ္စရေးကိုပဲ တားဆီးသလိုလို၊ သံတမန်ရေးလမ်းကြောင်းပဲ အားပေးသလိုလိုနာမည်ကောင်းတွေယူပါတယ်။ စစ်မဖြစ်ခဲ့ရင်တော့ ငြိမ်းချမ်းရေးလိုလားသူတွေပေါ့။ အီရန်ရဲ့ ကျေးဇူးရှင်တွေတောင်ဖြစ်ပါလိမ့်ဦးမယ်။

တားလို့မရဘဲ စစ်လည်းဖြစ်ကော ကြားနေလို့ ရတာတောင်မနေကြပါဘူး။ တကယ်စစ်ဖြစ်ရင် အနောက်နိုင်ငံ မဟာမိတ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာ ကြားနေတယ်ဆိုတာမရှိပါဘူး။ ကြားနေတယ်ဆိုတာ အချောင်သမားဝါဒဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ တကယ့်အရေးအကြောင်းဆိုတော့ အနောက်မဟာမိတ်အားလုံးက အစ္စရေးဘက်ရပ်တည်ကြပါတယ်။ စစ်ကိုအားမပေးပေမယ့် အစ္စရေးရဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်ပိုင်ခွင့်ကို ထောက်ခံတယ်ပေါ့။ အချို့နိုင်ငံတကာအရေးအခင်းတွေက မျက်နှာဖုံးတွေကို ကွာကျစေပါတယ်။

အခုလို ပထမပိုင်းမှာ သူတော်ကောင်းယောင်ဆောင်ကြပေမယ့် သူတို့ နာမည်ပျက်စာရင်းသွင်းထားတဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံကို တကယ်တိုက်တဲ့အခါ တက်ညီလက်ညီ ကူညီပံ့ပိုးကြတာ အခုအစ္စရေး-အီရန် ပဋိပက္ခမှမဟုတ်ပါဘူး။ အရင်နိုင်ငံတကာအရေးအခင်းတွေမှာလည်း အလားတူပုံစံတွေ မသိမသာကော၊ သိသိသာသာကော မြင်တွေ့ရပါတယ်။ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ သမိုင်းဆိုတာ သူတို့အမြင်နဲ့ အတိအကျမှတ်တမ်းတင်တာဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ယောက်က မှတ်တမ်းတင်တာလည်း နောက်တစ်ယောက်က ထပ်ဆင့်မှတ်တမ်းတင်ပါတယ်။ ဆက်လက်အသုံးပြုပါတယ်။

ဆိုလိုတာက လူတစ်ယောက်ကို၊ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံကို မကောင်းမှတ်တမ်းတင်ထားပြီဆိုရင် အစဉ်အဆက်ပါပဲ။ အစီရင်ခံစာတစ်ခုမှာ အဲဒီနိုင်ငံကို မကောင်းရေးထားတယ်ဆိုရင် မှားသည်ဖြစ်စေ၊ မှန်သည်ဖြစ်စေ၊ အဲဒီအစီရင်ခံစာကိုပဲ အကိုးအကားပြုကြပါတယ်။ တစ်ဖက်ကပြင်ဆင်တယ်၊ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် နေတယ်ဆိုရင်‌တောင် သူတို့လူမဟုတ်မချင်း တစ်နည်းမဟုတ်ပြဿနာရှာ၊ အပြောင်းအလဲဖြစ်အောင် လုပ်တာပါပဲ။ အခုလည်း အီရန်ဟာ အစ္စရေးနဲ့ တစ်နိုင်ငံချင်းစစ်ဖြစ်တယ်ဆိုပေမယ့် အနောက်အုပ်စုရဲ့ ခဲထားခြင်းကို ခံလိုက်ရပါပြီ။

သူ့ရှေ့မှာ အီရတ်ဆိုလည်း ဒီလိုပဲ နိုင်ငံတကာက လက်မခံပေမယ့် အမေရိကန်က အီရတ်ကို နျူကလီးယားလက်နက်ထုတ်ပါတယ် အကြောင်းပြပြီး စစ်ဝင်တိုက်တဲ့အခါ အနောက်နိုင်ငံမဟာမိတ်တွေတစ်တွဲကြီးပါတာပါပဲ။

 ဒီလိုပဲ လစ်ဗျား၊ ဆီးရီးယား၊ အာဖဂန်နစ္စတန်ပုံစံတွေ အတိအကျမတူပေမယ့် လူဆိုးစာရင်းသွင်းပြီး ဝင်တိုက်ကြတာပါပဲ။ အခုက ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်၊ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်တွေ မဟုတ်တော့ပါဘူး ဆိုသည့်တိုင်အနောက်နိုင်ငံတွေရဲ့ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးအတွေးအခေါ်က မပြောင်းလဲပါဘူး။ ပိတ်ဆို့မယ်။ ပိတ်ဆို့တဲ့ကြားက ဆက်ပြီးကြီးထွားလာရင် တားဆီးမယ်။ တားဆီးတဲ့ကြားက ကြီးထွားလာရင် အခွင့်သင့်ရင် ကိုယ်ထိလက်ရောက် တိုက်ခိုက်မှာပါပဲ။ သူတို့အချင်းချင်း နိုင်ငံရေးမှာ ဘယ်လောက်အထိ သဘောထားကွဲပြားနေပါစေ။ အရေးအကြောင်း စစ်ဆိုတဲ့အထိဖြစ်ပြီဆိုရင် တစည်းတလုံးရပ်တည်ကြပါတယ်။ လစ်ဗျား၊ ဆီးရီးယား၊ အာဖဂန်နစ္စတန် သူတို့ စစ်ဝင်တိုက်ပြီး အစိုးရတွေ အပြောင်းအလဲဖြစ်ပေမယ့် အခုထိ အဲဒီနိုင်ငံတွေ တစ်နိုင်ငံမှ မငြိမ်းချမ်းသေးပါဘူး။

သာမန် ကမ္ဘာ့ပြည်သူတွေဆိုတာ မေ့မေ့ပျောက်ပျောက်ပါပဲ။ သူတို့က နိုင်ငံရေးနဲ့ ဝေးပါတယ်။ ဆူဆူညံညံဖြစ်ပြီဆိုမှ ထကြည့်ကြတာများပါတယ်။ နိုင်ငံတကာအရေးအခင်းတစ်ခုဆိုတာ အစအဆုံး နှစ်နဲ့ချီပြီးကြာတတ်ပါတယ်။ အချို့ဆို ဆယ်စုနှစ်နဲ့ချီပြီး ကြာပါတယ်။ မျက်ခြည်မပြတ် လေ့လာနေသူတွေသာ မြင်လိုက်တဲ့ကိစ္စတွေရှိပါတယ်။ သတင်းတွေမှာ ညှိနှိုင်းလိုက်၊ ဆွဲဆောင်လိုက်၊ ခြိမ်းခြောက်လိုက်နဲ့ ပြဇာတ်တစ်ပုဒ်ကြည့်နေရသလိုပါပဲ။ နိုင်ငံအများစုကလည်း ကိုယ့်ကို မထိမချင်းငြိမ်ငြိမ်သက်သက်ပဲ နေကြပါတယ်။ အုပ်စုဖွဲ့အနိုင်ကျင့်နေမှန်းသိတဲ့တိုင် တစ်ဖက် နိုင်ငံတွေကလည်း လူဆိုးစာရင်းအသွင်းခံထားရတော့ သနားစရာကောင်းမနေဘူးပေါ့။

ဒီလိုနဲ့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးဆိုတဲ့ ဟန်ဆောင်ပြဇာတ်ကြီးထဲမှာ စီးမျောရင်းအရေးအခင်းတွေ တစ်ခုပြီးတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တာ အခုကတော့ အီရန်အလှည့်ပေါ့။

အခုနောက်ဆုံး ကနေဒါနိုင်ငံမှာ လုပ်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့ထိပ်သီး စက်မှုခုနစ်နိုင်ငံ အစည်းအဝေးမှာလည်း အီရန်နဲ့ပတ်သက်လို့ ထုတ်ပြန်ချက်က အစ္စရေးဘက်ကပဲ ပြတ်ပြတ်သားသားရပ်တည်ပြီး အီရန်ကို အပြစ်တင်ထားပါတယ်။ အစကတော့ ဥရောပမဟာမိတ်တွေက ထရမ့်နဲ့လည်း အဆင်မပြေ၊ အစ္စရေးကိုလည်း ဂါဇာကိစ္စမှာ မကျေလည်၊ အမေရိကန်နဲ့ အီရန်ကြားပဲ ဝင်ပေးတော့မလို၊ အစ္စရေးနဲ့ အီရန်ကြားပဲ ဝင်ပေးတော့မလိုနဲ့ အမှန်တကယ်စစ်လည်းဖြစ်ကော အားလုံးက အမေရိကန်ဘက်၊ အစ္စရေးဘက်ပဲ ပါသွားကြတာပါပဲ။ နောက်ဆုံးတော့ သူတို့အားလုံး အတူတူပါပဲ။ ။