အိအိချော(စားသုံးသူရေးရာဦးစီးဌာန)
 

မြန်မာနိုင်ငံတွင် စားသုံးဆီထုတ်ယူရန်အတွက် ဆီထွက်သီးနှံအုပ်စုဟု သတ်မှတ်ထားသော မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာ၊ ပဲပုပ်၊ ဆီအုန်း နှင့် ပန်းနှမ်း စသည့်အပင်များမှ ထုတ်လုပ်ရရှိသော  စားသုံးဆီများအပြင်   ပြည်ပမှ  တင်သွင်းလာသော စားအုန်းဆီ၊ ဖွဲနုဆီ၊ ကနိုလာ(မုန်ညင်း)ဆီနှင့် ပြောင်းဖူးစေ့ဆီများကို    ဟင်းချက်ရာတွင်ဖြစ်စေ၊   ဆီစိမ်းအတိုင်း ဖြစ်စေ၊  အိုးကပ်ကြော်၊  နှစ်ကြော်ရန်အတွက်ဖြစ်စေ  အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ အသုံးပြုလျက်ရှိကြပါသည်။
 

ထို့ပြင်မြန်မာနိုင်ငံ၏   အချို့ဒေသများ၌လည်း  မိမိတို့ဒေသအတွင်း စိုက်ပျိုးထားသော  ဆီထွက်ပင်များဖြစ်သည့်  မုန်ညင်း၊  ရှမ်းနှမ်း၊ တမာ၊ အုန်း၊ ကြက်ဆူနှင့် ကမ်းဇော်   စသည့်အပင်ထွက်ဆီများကိုဆေးဖက်ဝင်လိမ်းဆေးဆီအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဆပ်ပြာကဲ့သို့ လူသုံး ကုန်ပစ္စည်းများ    ထုတ်လုပ်သည့်လုပ်ငန်းများတွင်လည်းကောင်း အသုံးပြုကြသော်လည်း ဝါစေ့ဆီကိုမူ အကြော်ခံဆီ  အမည်တပ်ကာ စားသုံးဆီအဖြစ်   အကြော်အလှော်လုပ်ငန်းများတွင်   အသုံးပြုနေ ကြောင်းကြားသိနေရပါသည်။ 
မြန်မာနိုင်ငံတွင်   ဝါပင်ကို   အဝတ်အထည်ရက်လုပ်ရန်  ဝါဂွမ်း၊ ချည်မျှင်အတွက်   အဓိကထား၍  စက်မှုလုပ်ငန်းသုံးသီးနှံအုပ်စုဝင် အဖြစ် သတ်မှတ်စိုက်ပျိုးကြပါသည်။ ဝါဂွမ်းဆွတ်ယူ၍ ဝါဖန်သည့် အခါ  ဘေးထွက်ပစ္စည်းအဖြစ် ဝါစေ့ကို ရရှိခြင်းဖြစ်ပြီး ၎င်းတွင်ဆီ ပါဝင်မှု ရာခိုင်နှုန်း ၄၀ မှ ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းထိရှိပါသည်။
ဝါစေ့မှဆီထုတ်ယူ
ကမ္ဘာတွင် ဝါစေ့ဆီသုံးစွဲလာသည့် သမိုင်းကြောင်းကိုပြန်ကြည့် လျှင် စက်မှုတော်လှန်ရေး  ဖြစ်ပွားနေသည့်ကာလအတွင်း၌  ဥရောပ တွင် လူဦးရေတိုးတက်လာမှုနှုန်းမြင့်တက်လာခြင်းနှင့်အတူ ယင်း ကာလတွင်  ဖြစ်ပွားသော  စစ်ပွဲများ၏  အကျိုးဆက်များကြောင့် ဥရောပတွင် ဆီနှင့်အဆီ (Oils and Fats) ပြတ်လပ်မှုနှင့် ကြုံတွေ့ ခဲ့ရပြီး      ဈေးနှုန်းများ    အဆမတန်မြင့်တက်ခဲ့၍  လူအများစုမှာ  ချက်ပြုတ်ရန်နှင့်      မီးအိမ်အသုံးပြုရန်     အခက်ကြုံခဲ့ရပါသည်။ ၎င်းအခက်အခဲကို   အမေရိကန်စွန့်ဦးတီထွင်   လုပ်ငန်းရှင်များက အခွင့်ကောင်းယူကာ ၁၈၅၇ ခုနှစ်တွင် ဝါစေ့ကို အခွံ (hull) နှင့် အဆန် (kernel) ခွဲခြားပြီး   အဆန်ကိုကြိတ်ခြေကာ ဆီထုတ်ယူ၍  မီးအိမ် အတွက်   အသုံးပြုရန်ဆီ   (illumination    purposes   in    lamps)     အဖြစ်  ဥရောပသို့   တင်ပို့ရောင်းချခဲ့ပါသည်။   ဤရောင်းချမှုသည် ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင်  ဓာတ်ဆီထုတ်လုပ်သောလုပ်ငန်းများ    ပေါ်ပေါက်လာ သော ကြောင့် အဆုံးသတ်ခဲ့ရပါသည်။   
တစ်ဖန်ဝါစေ့ဆီကို    အခြားအဆီများနှင့်ရောနှောပြီး    ရောင်းချခဲ့ သောကြောင့်    စည်းမျဉ်းဥပဒေများဖြင့် တားဆီးခဲ့ရပြီး ဆပ်ပြာနှင့်  မီးတိုင်လုပ်ငန်းများတွင်သာ  ဆက်လက် တွင်ကျယ်နေခဲ့ရပြန်သည်။   လျှပ်စစ်မီးသုံးစွဲမှု     ကျယ်ပြန့်လာခြင်းကြောင့်      မီးတိုင်လုပ်ငန်းများ  ရပ်ဆိုင်းသွားပြန်ရာ      ဝါစေ့ဆီထုတ်လုပ်သော   လုပ်ငန်းရှင်များ အခက်ကြုံခဲ့ကြရပြန်သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉၁၁ ခုနှစ်မှစ၍ ဝါစေ့ဆီကို စားသုံးဆီအဆင့်အထိ ရောက်ရှိစေရန်  နည်းပညာ သုံး၍      တစ်ဆင့် မြှင့်တင်ခဲ့ကြရာ    နှစ်ပေါင်း  ၃၀   ကျော်ကြာပြီး နောက်ပိုင်းတွင် အမေရိကန်၌ စတင်ကျော်ကြားလာခဲ့ရပြန်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၄၄ ခုနှစ်မှစတင်၍   အမေရိကန်တွင်   ပဲပုပ်စေ့ဆီထုတ်လုပ်လာသော ကြောင့်    ၂၀   ရာစုနောက်ပိုင်းကာလအထိ    ဝါစေ့ဆီထုတ်လုပ်မှု ကျဆင်းလာခဲ့ရပြန်သည်။
ဝါစေ့ဆီကြမ်းကို နည်းပညာသုံးပြုပြင်
အဆိုပါသမိုင်းဖြစ်စဉ်အရ ဝါစေ့ဆီကို ကြိတ်ခြေရုံဖြင့် ရရှိသော ဆီကြမ်းကို   မီးထွန်းရန်၊  ဆပ်ပြာချက်ရန်တို့၌သာ  အသုံးပြုပြီး ၎င်းဆီကြမ်းကို နည်းပညာသုံး၍ ပြန်လည်ပြုပြင်ပြီးသော ဆီချော ကိုသာ စားသုံးရန် (edible) အဆင့်သတ်မှတ်ကြောင်း တွေ့ရှိနိုင်ပါ သည်။
ဆီကြမ်းအဆင့်မှ စားသုံးဆီအဆင့်သို့ရောက်ရှိစေရန် ဆီသန့် စင်ခြင်းနည်းစဉ်  (oil refining process)ကို  အသုံးပြုရသည်ဖြစ်ရာ ဆီကြမ်းတွင်ပါရှိလာသည့်  အချဉ်ဓာတ်၊  အချွဲဓာတ်၊   အရောင်ဆိုး၊ အနံ့ဆိုးတို့နှင့်အတူ  အနည်အနှစ်များနှင့်  အငွေ့ပြန်နိုင်သောပစ္စည်း များကို ဖယ်ထုတ်နိုင်မှသာလျှင် သန့်စင်ကြည်လင်သော  စားသုံးဆီကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အချွဲချွတ်ခြင်း (Degumming)၊ အချဉ်ချွတ်ခြင်း (Neutralization) နှင့် အအေးခံ၍ အခဲစစ်ထုတ်ခြင်း (Winterization) ဟူသော ဆီသန့်စင်ခြင်းနည်းစဉ်ကို ပြီးပြည်စုံအောင် ဆောင်ရွက်မှသာ finished Product ဖြစ်သည့် စားသုံးရန်အဆင့်ကို ရောက်ရှိနိုင်ပါသည်။ 
စားသုံးဆီအဆင့်သို့ရောက်သည်အထိ သန့်စင်ပြီးသော ဝါစေ့ဆီ တွင် မပြည့်ဝဆီ   ၇၀   ရာခိုင်နှုန်းနှင့်      ပြည့်ဝဆီ  ၂၆   ရာခိုင်နှုန်းတို့  ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားပြီး  ၎င်း၏    မီးလောင်မှတ်   (Smoke Point)    မှာ ၂၁၆ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်  ရှိပါသည်။    မီးလောင်မှတ်မြင့်သော    ဆီ ဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ စားသောက်ဖွယ်ရာများ ကြော်လှော်ရန်အတွက် ကောင်းမွန်သည့်   ဆီအမျိုးအစားဖြစ်သောကြောင့်လည်း  တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊  ပါကစ္စတန်၊ ဘရာဇီး၊ အမေရိကန်၊ တူရကီ၊ ဥဇဘက်ကစ္စတန် နှင့် သြစတြေးလျ နိုင်ငံများ၌  ဝါစေ့ဆီကို  စားသုံးဆီအဖြစ်  ထုတ်လုပ် ရောင်းချလျက်ရှိပါသည်။ 
ဝါစေ့တွင်  ပိုးသတ်ဆေးကဲ့သို့ အာနိသင်ရှိသည့် အရောင်ပေး ဒြပ်ပေါင်းတစ်ခုဖြစ်သော   ဖီနော (phenol)  အုပ်စုဝင်   ဂေါ်ဆီပေါ (Gossypol) သည် သဘာဝအတိုင်းပါရှိနေရာ ၎င်းသည် ဝါစေ့ဆီ ကြမ်းအဆင့်တွင်လည်း   ပျောက်ပျက်မသွားဘဲ   ပမာဏတစ်ခုဖြင့် ပါဝင်နေလေ့ရှိပါသည်။ စားသုံးဆီ  အဆင့်ထိရောက်အောင်  သန့်စင် ပြီးမှသာလျှင်     ၎င်းဓာတ်ပစ္စည်းကို    ဖယ်ရှားလျှော့ချနိုင်မည်ဖြစ် ပါသည်။
ဝါစေ့ဆီကို စားအုန်းဆီ၊ နှမ်းဆီနှင့် ရောစပ်ရောင်းချ
မြန်မာနိုင်ငံတွင်     ဝါစေ့ဆီထွက်ရှိရာ   ဒေသများအနက်မှ မကွေးတိုင်းဒေသကြီးနှင့်  မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး   မြင်းခြံခရိုင်တို့မှ ဝါစေ့ဆီနမူနာများကို   သုတေသနပြုလုပ်ခဲ့ရာတွင်  ထိုဝါစေ့ဆီများ သည် Finished Product   မဟုတ်ဘဲ   အချဉ်ဓာတ်ချွတ်ထားသောဆီ (Neutralized Oil) များသာဖြစ်သောကြောင့် Semi-Product အဆင့် ဖြစ်ပြီး  စစ်ဆေးချိန်တွင်   ဆီသားပျက်စီးမှုပင်   ဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရပါသည်။ ထို့ပြင် မြေပြင်အခြေအနေတွင်လည်း ဝါစေ့ဆီကြမ်း ကို တရုတ်နိုင်ငံနှင့်  အိန္ဒိယနိုင်ငံထုတ် စက်မှုလုပ်ငန်းသုံးကော့စတစ် ဆိုဒါများဖြင့်    အရောင်ချွတ်ကြပြီး   ၁၂    နာရီခန့်အနည်ထိုင်စေကာ အပေါ်ယံဆီအကြည်ကိုခပ်ယူ၍ ကုန်ချောအဖြစ် ရောင်းချနေကြောင်း၊ ၎င်းကို        စားအုန်းဆီနှင့်လည်းကောင်း၊       နှမ်းဆီနှင့်လည်းကောင်း ရောစပ်၍   ရောင်းချနေကြောင်း၊   နှမ်းဆီရနံ့ထည့်၍လည်း  နှမ်းဆီ အဖြစ်ရောင်းချနေကြောင်း ကြားသိနေရပါသည်။ 
ဤကဲ့သို့      စားသုံးရန်အဆင့်မရောက်သေးသော   ဝါစေ့ဆီကို စားသုံးဆီအဖြစ်    နှစ်ကာလကြာရှည်စွာ    စားသုံးနေသူများသည် ဂေါ်ဆီပေါဒြပ်ပေါင်း၏    အာနိသင်ကြောင့်   အမျိုးသားများတွင် မျိုးမအောင်ခြင်း (infertile) နှင့် အမျိုးသမီးများတွင် ဓမ္မတာမမှန်ခြင်း (amenorrhea- absence of menstruation) တို့   ဖြစ်ပေါ်လာနိုင် ကြောင်းကို ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင်   လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ပါသည်ဟု  မှတ်သား ဖူးရာ မည်သည့်ဆီအမျိုးအစားဖြင့် ကြော်လှော်ထားမှန်းမသိသော အသင့်စားအစားအစာများနှင့် ကြွပ်ကြွပ်ရွရွ အကြော်အလှော်များကို နှစ်သက်စွာစားသုံးနေကြသည့် စားသုံးသူပြည်သူများအတွက် များစွာ အန္တရာယ်ရှိလှပါသည်။ 
သို့ပါ၍ အရည်အသွေးမပြည့်မီသော  စားသုံးရန်အဆင့်မဟုတ်သော အမျိုးအမည်မဖော်ပြနိုင်သည့်       အကြော်ခံဆီ(ဆီကြမ်း)များကြောင့် လူဖြစ်ရှုံးရသည့်   အန္တရာယ်မှကာကွယ်နိုင်ရန်အတွက်   ကုန်အညွှန်း အမှတ်အသားပြည့်စုံစွာ ဖော်ပြထားပြီး FDA ထောက်ခံ ချက်ပါသော သန့်ရှင်းသပ်ရပ်စွာ  ထုပ်ပိုးထားသည့်  စားသုံးဆီများကိုသာ  သုံးစွဲကြ ပါရန်နှင့်    စားသုံးဆီမဟုတ်သော   ဝါစေ့ဆီကြမ်းများကို Finished Product အဖြစ်  ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ပြီးမှသာ   စားသုံးဆီအဖြစ် အသုံးပြုကြပါရန် တိုက်တွန်းရေးသားလိုက်ရပါသည်။       ။