သီဟစည်သူ
 

(ယမန်နေ့မှအဆက်)

မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာသစ် ပြန်လည်ထုတ်ဝေခြင်း

ထို့နောက်      ဦးကိုကိုကြီးက    ရန်ကုန် မြို့  ပန်းဆိုးတန်း၌ မြန်မာ့အလင်းစာပုံနှိပ် တိုက်ဖွင့်ပြီးလျှင် ၁၉၁၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ  ၁၄  ရက်တွင်    မြန်မာ့အလင်းသတင်း စာသစ်   (The New Light of Burma) အမည်ဖြင့်     တစ်ပတ်လျှင်    သုံးကြိမ် တနင်္လာ၊  ဗုဒ္ဓဟူး၊  သောကြာနေ့များ၌  ထုတ်ဝေခဲ့သည်။     အယ်ဒီတာချုပ်မှာ ဦးစိန်း၊ တာဝန်ခံအယ်ဒီတာမှာ ဆရာသင် ဖြစ်၍   ဦးကိုကိုကြီး(နောင်တွင် အမရပူရ ရက်ကန်းကျောင်းအုပ်ကြီး)က  တိုက်ပိုင် အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၉၁၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်  ၁  ရက်နေ့တွင်   မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာသစ်ကို    နေ့စဉ်သတင်းစာ အဖြစ် ပြောင်းလဲထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၉၁၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ  ၁၁ ရက် ည ၁၀ နာရီ တွင် အယ်ဒီတာ ဆရာသင်သည်  လူဆိုး ကြီး မောင်မိုး၏ လက်ချက်ဖြင့် အနိစ္စ ရောက်ခဲ့သဖြင့်  ဦးစိန်းသည်   မြန်မာ့ အလင်း     သတင်းစာတိုက်အုပ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ရသည့်အပြင်    အယ်ဒီတာ တာဝန်ကိုလည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ရသည်။ 

ဆရာသင်သေဆုံးပြီးနောက် နှစ်နှစ် ခန့်အကြာ  ၁၉၂၁  ခုနှစ်   ကုန်ခါနီးတွင် မြန်မာ့အလင်း   သတင်းစာတိုက်ပိုင်ရှင် ဦးကိုကိုကြီးထံမှ     ဦးမောင်မောင်ကြီး ဆိုသူက ငွေကျပ် ၂၀၀၀၀ ဖြင့် ဝယ်ယူပြီး စာ ပုံနှိပ်စက်နှင့်     စာလုံးများနှင့်ဆိုင်သော    ပစ္စည်းများအား ထပ်မံဝယ်ယူဖြည့်ဆည်း ခဲ့သည်။   ထိုစဉ်က    မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာ၏     နေ့စဉ်စောင်ရေမှာ ၂၀၀၀၀ ကျော်အထိ  ရှိခဲ့သည်။ သတင်း ထောက်များကို ငွေပေး၍ စတင်ခန့်အပ်ခဲ့ ပြီး    နိုင်ငံခြားသတင်းထောက်များကို လည်း    ခန့်ထားနိုင်ခဲ့ကာ  အယ်ဒီတာ အဖွဲ့ဝင်   ၃၀  နီးပါးနှင့် ကာယဉာဏ လုပ်သား ၃၀၀ အထိရှိခဲ့သည်။   နေ့စဉ်   သတင်းစာ စာမျက်နှာ ၆၀ အထိဖြစ်ခဲ့ပြီး မြန်မာ့အလင်းမဂ္ဂဇင်းကိုလည်း   ပူးတွဲ ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

နေ့စဉ်သတင်းစာနှင့် ဂျာနယ်ထုတ်ဝေခြင်း

၁၉၂၁ ခုနှစ် မတ် ၁ ရက် အင်္ဂါနေ့တွင် တစ်ပတ်လျှင် သုံးကြိမ် ထုတ်ဝေသည့် မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာအပြင်  နေ့စဉ် သတင်းစာကိုလည်း   ထပ်မံထုတ်ဝေခဲ့ သည်။ ထိုအတွင်း မြန်မာ့အလင်းဂျာနယ် ဟူ၍   တစ်ပတ်လျှင်တစ်ကြိမ်    ထပ်မံ ထုတ်ဝေရာ နေ့စဉ်သတင်းစာအလုပ်များ နှင့်  ရှုပ်ထွေးများပြားသဖြင့်  ခြောက်လ ခန့်  ထုတ်ဝေပြီး ရပ်ဆိုင်းထားခဲ့သည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၈၈ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် မြို့ ဗုဒ္ဓသာသနာပြု အသင်းပိုင်စာပုံနှိပ် တိုက်၏   စက်များနှင့်တကွ   ပစ္စည်းအစုံ တို့ကို မြန်မာ့အလင်းအတွက် ဦးမောင် မောင်ကြီးက ထပ်မံဝယ်ယူပြီး အလုပ်ကို တိုးချဲ့ခဲ့သည်။

ညနေသတင်းစာထုတ်ဝေခြင်း

မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၉၁၊ ၉၂၊ ၉၃ ခုနှစ်၊ ခရစ်နှစ် ၁၉၂၉၊  ၃၀၊  ၃၁  ခုနှစ်များ တွင်  နေ့စဉ်  နံနက်တိုင်း ထုတ်ဝေသည့် မြန်မာ့အလင်း   ရက်ခြားနှင့်  နေ့စဉ် သတင်းစာများအပြင်        ရုတ်တရက် ဖြစ်ပေါ်လာသည့်     သတင်းများကို   ဓာတ်ပုံနှင့်တကွ ညနေပိုင်းတွင်   မြန်မာ့ အလင်း အထူးသတင်းစာဟူ၍ ရံဖန်ရံခါ ထုတ်ဝေခဲ့သေးသည်။

၁၉၃၀  ပြည့်နှစ်   ဩဂုတ် ၁၄ ရက် တွင်   မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာတိုက်ကို ပန်းဆိုးတန်းလမ်းရှိ      တိုက်ဟောင်းမှ ဆူးလေဘုရားလမ်းနှင့်      ကုန်သည် လမ်းထောင့်ရှိ   ဦးမောင်မောင်အုန်းခိုင် ပိုင်  တိုက်ကြီးသို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။ ယင်းတိုက်တွင် လုပ်ငန်းတိုးချဲ့ လုပ်ကိုင် လာရာ    မြန်မာ့အလင်း ရွှေခေတ်ဟု   ခေါ်ဆိုနိုင်သည်အထိ  စောင်ရေ တစ်နေ့ တခြား တိုးတက်ခဲ့သည်။

အများပိုင်ကုမ္ပဏီဖွဲ့စည်း

၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ဦးမောင်မောင်ကြီး ကွယ်လွန်သည့်နောက်  ဇနီး ဒေါ်ဒေါ်စု ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ပြီး   ၁၉၃၈  ရောက် သော် အများပိုင်ကုမ္ပဏီလီမိတက်အဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။

မြန်မာ့အလင်းအများပိုင် လီမိတက် တွင်  ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်သူ   မန်နေဂျင်း ဒါရိုက်တာမှာ  ဦးမောင်ကြီး  (ကြို့ပင် ကောက်) ဖြစ်သည်။ ဦးမောင်ကြီးသည် ဒေါ်ဒေါ်စု၏         တူမအရင်းဖြစ်သူ ဒေါ်ခင်လေး၏  ခင်ပွန်းဖြစ်သည်။ တိုက် အုပ်မှာ ဦးတင်ကပင် ဆက်လက်တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။

ဦးမောင်ကြီး   ကွယ်လွန်ပြီးသည့် နောက်တွင်      မြန်မာ့အလင်းသတင်း စာတိုက်    မန်နေဂျင်းဒါရိုက်တာအဖြစ် ဦးမောင်ကြီး၏ညီ           ဦးဘအေးက ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။   ၁၉၃၈   ခုနှစ်  နောက်ပိုင်းတွင်   မြန်မာ့အလင်း အယ်ဒီတာချုပ်အဖြစ် ဦးသန်းတင့်(ဓူဝံ)က တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၆ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁ ရက်အရောက်တွင် နောက်ဆုံးပိုင်ရှင် ဦးဘအေးက လုပ်သား ပိုင်အဖြစ်      လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သဖြင့်    လုပ်သားပိုင်  မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာ အဖြစ် ဆက်လက်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ 

ယင်းနောက် ၁၉၆၉ ခုနှစ်  ဇန်နဝါရီ ၃၁ ရက်တွင်  တော်လှန်ရေးကောင်စီ အစိုးရလက်ထက်တွင်  မြန်မာ့အလင်းနှင့် အတူ ဟံသာဝတီသတင်းစာကို ပြည်သူ ပိုင် သိမ်းခဲ့ပြီး ဆက်လက်ထုတ်ဝေခဲ့ရာ ၁၉၈၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁၈ ရက်တွင် မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာ  ထုတ်ဝေမှုကို ခေတ္တရပ်နားခဲ့သည်။     ယင်းနောက် ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဧပြီ ၁၇ ရက်တွင် လုပ်သားပြည်သူ့နေ့စဉ်သတင်းစာကို   မြန်မာ့ အလင်းအမည်ဖြင့်    ပြန်လည်အသက် သွင်းကာ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် ဗဟန်းမြို့နယ် ဗိုလ်ချို    (၂)ရပ်ကွက်     နတ်မောက် လမ်းသွယ်(၁) အမှတ် (၅၃) သို့  ပြောင်းရွှေ့  ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

ရောင်စုံစတင်ထုတ်ဝေ

ထို့နောက် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် မြန်မာ့ အလင်းသတင်းစာတိုက်  ပင်ရင်းဌာနကို နေပြည်တော်          ဇေယျာသီရိမြို့နယ် ခရေပင်လမ်းခွဲသို့ ထပ်မံပြောင်းရွှေ့ပြီး ရောင်စုံ ၁၆   မျက်နှာကို  ၂၀၁၂  ခုနှစ်  အောက်တိုဘာ   ၁၈   ရက်မှစတင်၍ လည်းကောင်း၊ ရောင်စုံ ၃၂ မျက်နှာကို ၂၀၁၅ ခုနှစ်   ဇန်နဝါရီ ၄ ရက်တွင်လည်း ကောင်း ပြောင်းလဲထုတ်ဝေခဲ့သည်။

မျက်မှောက်ကာလတွင်    နိုင်ငံပိုင် သတင်းစာအနေဖြင့်  ထုတ်ဝေလျက်ရှိ သည့်    မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာကို သတင်းအချက်အလက်         နည်းပညာ ခေတ်နှင့်အညီ အများပြည်သူ စိတ်ဝင် စားမှု ရှိစေရေးအတွက်    ပုံမှန်ဖော်ပြ ပေးနေကျ ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်များ၊ သတင်း၊ ဆောင်းပါး စသည်တို့အပြင် ဇီဝစုံလင်  သဘာဝဝန်းကျင်၊  ပျော်ရွှင် လေ့လာ   အင်္ဂလိပ်စာ၊   နိုင်ငံတကာ အားကစားမြင်ကွင်း၊ စိုက်၊ မွေး၊ စီးပွား၊ ရွှေနိုင်ငံမြင်ကွင်းကျယ်၊ နည်းပညာနှင့် သတင်းအချက်အလက်၊     ကုန်သွယ် စီးပွား  ပြည်တွင်း  ပြည်ပသတင်းများ အစရှိသည့် ကဏ္ဍသစ်များအား အသွင် သစ် အမြင်သစ်ဖြင့်  အပတ်စဉ်  ဖော်ပြ ပေးလျက်ရှိပါသည်။

ပထမဦးဆုံး သတင်းစာဆရာတစ်ဦး သတ်ဖြတ်ခံရမှု

၁၉၁၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁၁ ရက်  ကြာသပတေးနေ့   ည  ၁၀  နာရီတွင် ရန်ကုန်မြို့ ပန်းဆိုးတန်းလမ်းရှိ မြန်မာ့ အလင်းသတင်းစာသစ်၏        တာဝန်ခံ အယ်ဒီတာ ဆရာသင်သည်  တိုက်အုပ်  ဦးစိန်းနှင့်အတူ          အိမ်သို့ပြန်ရန် အတွက်       ရန်ကုန်ဘူတာကြီးဘက်သို့ လမ်းလျှောက်လာစဉ် ဘူတာကြီးနာရီစင် အနီးရောက်သောအခါ လူဆိုးမောင်မိုး ဆိုသူက ဆရာသင်အား ဓားဖြင့်  ထိုးမှု ကြောင့် ဆေးရုံအရောက်တွင် သေဆုံး သွားခဲ့သည်။  အတူပါလာသော ဦးစိန်းက လည်း  ၎င်းတွင်ပါလာသော တုတ်ဖြင့် လူဆိုးကြီး  မောင်မိုးအား ရိုက်နှက်ခုခံခဲ့ သော်လည်း မထိရောက်ခဲ့ပေ။   ထိုအချိန် က ဆရာသင် အသတ်ခံရ မှုသည် မြန်မာ နိုင်ငံသတင်းစာသမိုင်း၌    ပထမဦးဆုံး သတင်းစာ   ဆရာတစ်ဦး    လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ခံရမှုပင် ဖြစ်သည်။ 

 ဦးကိုကိုကြီး အရိုက်ခံရခြင်း

၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်        ဝန်းကျင်ခန့်က  ရန်ကုန်အနောက်ပိုင်း    ကြည့်မြင်တိုင်တွင်  မီးအကြီးအကျယ်    လောင်ခဲ့သည်။ မီးလောင်သည့်  ရပ်ကွက်မှာ   တိုက်အိမ် များထက် တဲများပေါများသော ရပ်ကွက် ဖြစ်သည်။   မီးသတ်သမားများသည် တိုက်အိမ်များကိုသာ  မီးသတ်ပိုက်များ ဖြင့်    ရေပက်ဖျန်းပေးခဲ့ပြီး     တဲအိမ်များ အားလုံးမှာ မီးဝါးမျိုခြင်း ခံလိုက်ရသည်။ ယင်းဖြစ်ရပ်တွင်         တဲအိမ်များမှာ မီးလောင်လွယ်၍         အကုန်လုံးမီး ကူးစက်လောင်ကျွမ်းသွားခြင်းပေလော သို့မဟုတ်  တိုက်အိမ်ရှင်များက ငွေပေး၍ မီးသတ်သမားများက     တိုက်အိမ်များ ကို  ရေကြိုတင်ပက်ဖျန်းပေးနေသဖြင့်   တဲအိမ်များမှာ  မီးဝါးမျိုခံသွားရခြင်းပေ လောဟု  တွေးတောဖွယ်ရာ ရှိနေသည်။   ထို့ကြောင့်   ဤအချက်ကို မြန်မာ့အလင်း က ကာတွန်းတစ်ပုံဖြင့် ကလိခဲ့သည်။ 
ဤသို့ မြန်မာ့အလင်းက  ကာတွန်း ရုပ်ပုံဖြင့် ကလိလိုက်ခြင်းကို မီးသတ်ဗိုလ် မျက်နှာဖြူမက်ကင်ဇီက အသရေဖျက်မှု ဖြင့်  တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။   ထိုအမှုသည် ဒဏ်ငွေငါးရာမှ ထောင်ခြောက်လ အမိန့် ချမှတ်မည်ဖြစ်ကြောင်း ကြိုတင်သိနေကြ သည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုအတောအတွင်း၌  မီးသတ်ဌာနရှေ့မှ        လန်ချားစီး၍သွား သော ဦးကိုကိုကြီးအား  မီးသတ်သမား တစ်ဦးက    သံတုတ်ဖြင့်   ရိုက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဦးကိုကိုကြီး၏ နောက်စေ့တွင် သေရာပါရှင်ရာပါ ဒဏ်ရာကြီးရရှိခဲ့သည်။ 

ထိုအကြောင်းနှင့်         ပတ်သက်၍ “မြန်မာ့အလင်း          သတင်းစာပိုင်ရှင် ဦးကိုကိုကြီးသည်          မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာသစ်ကို     စတင်ထုတ်ဝေ၍မှ မကြာမီမှာပင်   ဆရာသင်   ဓားထိုး၍ အသတ်ခံရခြင်း၊ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း သတင်းစာတွင်  ပါလာသည့်   သတင်း တပုဒ်ကြောင့် အရိုက်ခံခဲ့ရခြင်း၊ ဝေလ မင်းသားအလည်လာစဉ်က   ဦးစိန်းအား    နယ်နှင်ဒဏ်          ပေးခြင်းတို့ကြောင့် သတင်းစာလုပ်ငန်းတွင်    စိတ်ကုန်ခမ်း သွားဟန်တူသည်။ ၁၉၂၁ ခုနှစ် အကုန် လောက်တွင်     မြန်မာ့အလင်းသတင်း စာတိုက်ကို ရောင်းချပစ်လိုက်ပြီး မန္တလေး သို့ပြန်၍    မိမိတတ်ကျွမ်းလာခဲ့သော ယက္ကန်းလုပ်ငန်းကို ထူထောင်လုပ်ကိုင် နေလေတော့သည်”ဟု သတင်းစာ ဆရာ ကြီး ဇဝနက  စာနယ်ဇင်းနှင့်   နိုင်ငံရေး စာတန်းတွင် မှတ်ချက်ပြုရေးသားခဲ့သည်။

သူရိယနှင့် မြန်မာ့အလင်းတို့အကြားက ပြဿနာ

မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာကို သူရိယ သတင်းစာကြီး ပေါ်ထွက်လာပြီးနောက် သုံးနှစ်အကြာ   ၁၉၁၄    ခုနှစ်တွင် စတင်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။   သူရိယသည်   မြန်မာ့အလင်းထက်   အသက် ၃ နှစ်ကြီး ပြီး မြန်မာ့အလင်း၏  နောင်တော်ဟု ပင်ဆိုနိုင်သည်။ သို့သော် မြန်မာ့အလင်း ၏   လုပ်ရပ်တစ်ခုကြောင့်    သူရိယ သတင်းစာကို       ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ် ထုတ်ဝေသူ   ဘကြီးဘဖေနှင့်  သူရိယ ဝိုင်းတော်သားအချို့၏    စိတ်ထဲတွင် အောင့်သက်သက်နှင့်    ခံပြင်းခဲ့ရသော အချက် တစ်ချက်ရှိသည်။    အကြောင်းမှာ ဘာနုရာဇာနေမင်း(သူရိယ)   သည် ရောင်ခြယ်တစ်ထောင် အလင်းရောင်ကို သာ ဆောင်နိုင်သည်။   မြန်မာ့အလင်း၏   ဟာရိတ  ဗြဟ္မာကြီးမှာမူကား   လက်ညှိုး တစ်ချောင်းညွှန်လျှင် စကြဝဠာ  တိုက် တစ်သောင်းကို အမှောင်ခွင်း၍ အလင်း ဆောင်နိုင်ပေသည်။   ဤသဘောကို  ရည်ညွှန်းဖော်ဆောင်ပြီး     မြန်မာ့အလင်း က  သူရိယအား “ရောင်ခြယ်တစ်ထောင်၊ အလင်းဆောင်သည့် ထွန်းပြောင်ထိန်ဝင်း ရှင်နေမင်းထက်၊      လွန်ကဲမင်းထ၊ ဟာရိတ…ဟု၊ ဗြဟ္မအရောင်၊  ထွန်းလင်း ပြောင်သား …” ဟူသော  ကဗျာဖြင့် မထိတထိ     ကလိခဲ့ခြင်းကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်။ 

နောက်ပိုင်း၌မူကား  သူရိယသည် ဂဠုန်ဦးစောလက်ထဲသို့ ရောက်သွားခဲ့ပြီး နောက်     မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာမှာ နှိပ်ကွပ်ခံခဲ့ရလေတော့သည်။    ဂဠုန် ဦးစောအာဏာရနေသည့်အချိန်  ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်တွင် ပန်းတနော်မြို့နယ် မင်းဂရု ရွာတွင်  တည်ရှိသော ဘုရားတစ်ဆူ၏ ပရိဝုဏ်အတွင်းသို့  မအူပင်  အရေးပိုင် မစ္စတာဝက်ဖ်စတာဆိုသူက  ဖိနပ်စီးဝင် ရောက်ခဲ့ခြင်းကို      မြန်မာ့အလင်း ခေါင်းကြီးပိုင်းမှ  “အိုင်စီအက်စ်များ” ဟူ သည့်ခေါင်းစဉ်ဖြင့်    ရှုတ်ချရေးသားခဲ့ သည်။ ယင်းနှင့်ပတ်သက်၍  ရက်အကန့် အသတ်မရှိ   ပိတ်ပစ်ခြင်းခံလိုက်ရလေ တော့သည်။ ယင်းကိစ္စနှင့်  ပတ်သက်၍  ထိုအချိန်က  မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာ တာဝန်ခံအယ်ဒီတာ  ဦးသန်းတင့်(ဓူဝံ)နှင့် ဦးစောတို့  နှစ်ကြိမ်ခန့်တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး နောက်  အပိတ်ခံရသည့်နေ့မှ   ၁၅ ရက် အကြာတွင်     ပြန်လည်ထုတ်ဝေခွင့်ရခဲ့ သည်။ 

အယ်ဒီတာချုပ် ဦးစိန်း နယ်နှင်ဒဏ်အပေးခံရ

၁၉၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂ ရက်တနင်္လာ နေ့တွင် ဝေလမင်းသား မြန်မာပြည်သို့ ရောက်ရှိလာသည်။       အဋ္ဌမမြောက် ဗြိတိသျှဘုရင်လောင်းလျာဖြစ်သော ဝေလ အိမ်ရှေ့မင်းသား  (နောင်သော် ဝင်ဆာ မြို့စားကြီး) ကို  အလိုတော်ရိကြီးများက သမီးကညာများဖြင့်   ပန်းစည်းဆက်၍ ကြိုဆိုသော  ကပွဲများ၊ ဧည့်ခံပွဲများဖြင့် ခမ်းနားကြီးကျယ်စွာ  ကျင်းပရန်   စီစဉ် ထားကြသည်။
သတင်းစာများကမူ   သပိတ်မှောက် ရန်            လှုံ့ဆော်ရေးသားကြသည်။ သို့အတွက်  The New Burma သတင်းစာ အယ်ဒီတာ    ဦးဘလှိုင်ကို    မော်လိုက်သို့၊  မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာဆရာ ဦးစိန်း အား   ဟုမ္မလင်းသို့၊      မြန်မာ့ဝန်ထမ်း သတင်းစာ  ရမ်းဗြဲဦးမောင်မောင်အား   အခြားမြို့တစ်မြို့သို့    နယ်နှင်ဒဏ်ပေးခဲ့ သည်။ ဝေလမင်းသားပြန်သွားပြီးနောက် မှသာ ထိုအမိန့်များကို ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။

၁၉၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၂ ရက် ဗုဒ္ဓဟူး နေ့ထုတ် New Burma သတင်းစာ၌ မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာကို    ကျပ်ငွေ ၂၀၀၀၊ ပညာ့အလင်းသတင်းစာကို ကျပ် ငွေ ၂၀၀၀၊ ဗန္ဓုလဂျာနယ်ကို ကျပ်ငွေ ၂၀၀၀၊ ဝရဇိန်ဂျာနယ်ကို ကျပ်ငွေ   ၂၀၀၀ အကြောင်းတစ်စုံ တစ်ရာမပြဘဲ အစိုးရ က အာမခံ တင်ခိုင်းကြောင်းပါရှိသည်။ ထိုသို့ သတင်းစာများကို  အာမခံတောင်း ၍  “ဂုဏ်ပြုရာ၌”  ထိုအထဲ၌   မြန်မာ့ ဝန်ထမ်းသတင်းစာ မပါရှိသည်ကို ကျွန်ုပ် တို့   အံ့ဩစွာ   တွေ့ရှိကြောင်းဟူ၍ မှတ်ချက်သဘောဖြင့်       ဖော်ပြထား ကြောင်း တက္ကသိုလ်ထင်ကြီး၏ မြန်မာနိုင်ငံသတင်းစာများအညွှန်း   (ပထမတွဲ) တွင် ဖော်ပြထားသည်။ 

ဗြိတိသျှအစိုးရက ခေါ်ယူသတိပေးခြင်း

၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင်   ဂျာနယ်ကျော် ဦးချစ်မောင်အား ဗြိတိသျှအစိုးရအရာရှိ က မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာပါ သတင်း တစ်ပုဒ်နှင့်ပတ်သက်၍  ခေါ်ယူသတိပေး ခဲ့သည်။ အကြောင်းမှာမူကား  အက်ဒဝပ် ဘုရင်(ဝေလမင်းသား)  နန်းစွန့်သည့် သတင်းကို   မြန်မာ့အလင်းမှ   ဦးဦး ဖျားဖျား    ဖော်ပြလိုက်ခြင်းကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်။ အဆိုပါသတင်း အပြည့်အစုံမှာ “ကျွန်ုပ်မှန်သည်ဟု   ယူဆ၍  လိုက်ခဲ့ သော  လမ်းစဉ်သည်   ပြည်သူလူထု၏ ပျော်ရွှင်ရေးနှင့်တကွ   အင်္ဂလန်ထီးနန်း နှင့်   အင်ပါယာ    ခိုင်မြဲရေးအတွက် အကောင်းဆုံးဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည် မြှော်လင့်ပါသည်ဟူ၍ အက်ဒဝပ်ဘုရင် သည် ထီးနန်းစွန့်သဝဏ်လွှာကို ကမ္ဘာ သို့ ဖတ်ကြားအသံလွှင့်ပြီး ၁၉၃၆ ခုနှစ် အကုန် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ညီတော်ဖြစ်သူ   ယော့နယ်စား    (ယခု အဲလစ်ဇဘက်  ဘုရင်မ၏  ဖခင်)အား ဆဋ္ဌမမြောက်ဂျော့ဘုရင်အဖြစ် ထီးနန်း ကို လွှဲအပ်ပေးခဲ့လေသည်၊ အက်ဒဝပ် ဘုရင်သည် ဝင်ဆာ မြို့စားကြီးအဖြစ် ခံယူကာ    မစ္စက်ဆင်မဆင်ကို  လက်ထပ် ယူခဲ့လေ၏”      ဟု      အိန္ဒိယပြည် ကာလကတ္တားမြို့မှ  အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသော                အမ်မရီတာဘဇား ပတ်ထရီကာ သတင်းစာကြီးထဲ၌   ပါရှိ လာသည်ကို ဦးသိန်းဖေမြင့်က   ယင်း သတင်းကိုဖြတ်ယူ၍  လေကြောင်းစာဖြင့် ပေးပို့ခဲ့သည်။   အဆိုပါစာမှာ    မြန်မာ့ အလင်းသို့ နေ့ချင်းရောက်ရှိလာသဖြင့်  နိုင်ငံခြားကြေးနန်း       ဘာသာပြန် အယ်ဒီတာ ဆရာ ဇဝနက  ဘာသာပြန်ဆို ရေးသား၍   မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာ မျက်နှာဖုံးတွင် ဝေဝေဆာဆာ ထည့်သွင်း ဖော်ပြခဲ့လေသည်။ 

နောက်တစ်နေ့နံနက်၌     အဆိုပါ သတင်းနှင့်ပတ်သက်၍      မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာကြီး   တစ်စောင်တည်းတွင်သာ ပထမဦးစွာပါရှိလာသဖြင့်    ကြီးစွာ ဂယက်ရိုက်လေတော့သည်။ ထိုသတင်း ကို အစိုးရပိုင်းက ဘိလပ်ကသတင်းမလာ သေးခင် မြန်မာ့အလင်းမှ  သတင်းထည့် ခဲ့သည့်အတွက်  ဖြေရှင်းရန် အတွင်းဝန် ချုပ် မစ္စတာဘုသ်ဂရေဗလီက အတွင်း ဝန်ရုံးသို့ခေါ်ယူခဲ့သည်။ ထိုအခါ မြန်မာ့ အလင်းမှ တာဝန်ခံအယ်ဒီတာ ဂျာနယ် ကျော်  ဦးချစ်မောင်က    လုံချည်ဝတ်၊ ခုံဖိနပ်ကြီး        တဂျောက်ဂျောက်နှင့် အတွင်းဝန် ရုံးခန်းသို့ ဝင်သွားပြီး ကုလား ထိုင်ကို အသံမြည်အောင် ဆွဲထိုင်လိုက်ရာ အတွင်းဝန်ချုပ်က ဝေလမင်းသားနန့်စွန့် သည့်သတင်းကို  ဘိလပ်ကကြေးနန်းမရ သေးသည့်အတွက် အတည်မဟုတ်သေး ကြောင်း၊  ထို့ကြောင်း သတင်းပြန်ပြင် ထည့်ရန်   ဒေါသတကြီးပြောဆိုခဲ့ရာ ဂျာနယ်ကျော် ဦးချစ်မောင်က “ခင်ဗျား တို့အစိုးရသတင်း အရနောက်ကျနေတာ ကို ကျုပ်ကတိုင်းသူပြည်သား တယောက် အနေနဲ့တော့  အများကြီးဝမ်းနည်းပါ တယ်။ ဒီသတင်းဟာ  အမှန်သတင်းဖြစ် နေပြီမို့ ကျုပ်ပြင်ပြီး  ထည့်မပေးနိုင်ဘူး။ အချိန်မကြာတော့ပါဘူး၊   ဘိလပ်က ဒီသတင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး   ခင်ဗျားတို့ဆီ အမြန် ရောက်လာတော့မှာမို့ ခင်ဗျားတို့ အစိုးရအဖွဲ့ကြီး      မကြာခင်လိမ်မာ လာပါလိမ့်မယ်”ဟု   ပြော၍  ထွက်ခဲ့ လေသည်ဟု  ဂျာနယ်ကျော်မမလေး၏ သူလိုလူစာအုပ်ကို ကိုးကား၍ သတင်းစာ ဆရာကြီး ချစ်ကြည်ရေး ကြည်ညွန့်က သမိုင်းဝင်   သူရိယ -   မြန်မာ့အလင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရေးစာအုပ်တွင်     ရေးသား ဖော်ပြခဲ့သည်။

(ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်)